Basic HTML Version
Πολιτιστικές ανακατατάξεις και τούρκικα σίριαλ
Κωνσταντοπούλου Χρ. & Λαροσέλ Δ.Λ.
στην «Ελλάδα της κρίσης»
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
37
μονίζονται με τα επικρατούντα ήθη (το τρίπτυχο:
πατρίς, θρησκεία, οικογένεια). Η πολιτική σάτιρα
γίνεται πολλές φορές αλληγορικά (η αριστερή
ιδεολογία συνήθως διακωμωδείται ως ιδεολογία
βολέματος και όχι αρχών). Σκιαγραφούνται τα
ισχύοντα πολιτικά ήθη κυρίως σε σχέση με το
εκλογικό σύστημα και το παραδοσιακό πορτρέτο
του Έλληνα πολιτευόμενου, όπου ο συσχετισμός
βουλευτής-ψεύτης
είναι αναμφισβήτητος. Όσοι
τολμούν να διεκδικήσουν το δίκιο τους γίνονται
θύματα του συστήματος. Οι ταινίες, δηλαδή,
αποτελούν ένα είδος λαϊκής φιλοσοφίας που
εκφράζουν τον πληθυσμό στον οποίο απευθύ-
νονται, σατιρίζοντας σημαντικές πτυχές της καθη-
μερινότητάς του (που σχετίζονται προνομιακά με
τη βιοπάλη και τον έρωτα). Πρόκειται για ένα
αναμφισβήτητα λαϊκό θέαμα με εύκολη πρόσβαση
που αναπαριστά τον καθημερινό προβληματισμό
των κατοίκων των αστικών κέντρων με
μεροληπτική διάθεση υπέρ του δυτικού προτύπου
(παρόλη την αντίσταση εμβληματικών παραδοσια-
κών τύπων –όπως είναι χαρακτηριστικά κάποιοι
οικογενειάρχες που πασχί-ζουν να συγκρατήσουν
στην παράδοση τα μέλη της οικογένειάς τους).
Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων ενσωματώνεται
έτσι στο ρεύμα των δυτικών κοινωνιών, καταπραΰ-
νονται οι μη πραγματοποιήσιμες ανάγκες τους,
ενώ διατηρούνται ή διεγείρονται οι πραγματο-
ποιήσιμες και ο άνθρωπος προσαρμόζεται στις
κυρίαρχες διαδικασίες. Πέρασε, έτσι, η Ελλάδα
σύντομα στη μαζική κουλτούρα που όπως σημειώ-
νει ο E. Morin
9
προσαρμόζεται στους ήδη προσαρ-
μοσμένους και προσαρμόζει τους προσαρμόσι-
μους, ενσωματώνοντας τους πάντες στα δεδομένα
της περιρρέουσας κοινωνικότητας –στον «αμερικα-
νικό τρόπο» ζωής.
Μελετώντας το περιεχόμενο αυτών των
ταινιών συναντάμε αυθεντικές εκφράσεις της λαϊ-
κής Ελλάδας, την αναπαράσταση της ελληνικής
κοινωνίας όταν άρχισε να γίνεται μαζικά αστική
μεταφέροντας ένα αμάλγαμα αγροτικών καταλοί-
πων και δυτικών ονείρων.
9
Βλ. Ε. Morin (1957, 1958 και 1962)
Η σύγχρονη ταυτότητα: «Μυθικές» τηλεοπτικές
σειρές
Για κάποιες δεκαετίες η τηλεόραση υπήρξε
μια κεντρική αναφορά της σύγχρονης καθη-
μερινής ζωής
και αποτέλεσε ένα βασικό μέσο (ένα
ουσιαστικό βήμα) προς την «
εικονική ολοκλήρω-
ση».
Υπήρξε δηλαδή μέσο εικονικής ενημέρωσης
(βασικό συστατικό του
homo politicus
), και ταυτό-
χρονα υπήρξε και εικονική συντροφιά, βασικός δί-
αυλος εικονικής ψυχαγωγίας και παιχνιδιών (που
είναι και βασικές ένασχολήσεις του
homo
ludens
10
), καθώς και μέσο απλόχερης και φτηνής
προσφοράς «φαντασιακού» (μέσο προβολής καλ-
λιτεχνικής δημιουργίας και παραστάσεων, σειρών
και ταινιών). Η τηλεόραση υπήρξε το Μέσο που
πρόβαλε πολύ κινηματογράφο –έστω κι αν θεωρή-
θηκε οικονομική ανταγωνίστριά του– όντας πιο
εύκολα προσβάσιμη). Με λίγα λόγια, ήταν
το
Μέσο
που
καθόρισε
την
εποχή
του
(δημιουργώντας ακριβώς αυτό που ο D. Riesman
ονόμασε «μοναχικό πλήθος»
11
(ετεροκατευθυνό-
μενο (other directed) από τις αξίες που
προβάλλουν τα Μαζικά Μέσα). Συμπερασματικά,
η
τηλεόραση υπήρξε ο κατ’ εξοχήν εκφραστής της
λεγόμενης «κοινωνίας του θεάματος» που
χαρακτηρίστηκε από τη μαζική κουλτούρα και τα
μαζικά μέσα.
Οι αμερικανικές σειρές παραμένουν στη μόδα
και λειτουργούν ως χώροι μετάδοσης της γνώσης
σε επίπεδο γνωσιακό, επαγγελματικό, συμπερι-
φορικό (π.χ. η σειρά
CSI
ενώ μπορεί να εμπε-ριέχει
πολλές ανακρίβειες λειτουργεί ως μια αποδεκτή
κοινωνική περιγραφή του εγκληματία). Ανταπο-
κρίνεται στη δίψα για γνώση πάνω στον προσωπι-
κό χώρο και στη διερεύνηση της βαθιάς εσωτερι-
κότητας (ως αναζήτηση του «είναι», ως είδος
πρακτικής ψυχολογίας! Ο G. Bachelard είχε κατη-
γορήσει το μύθο της «εσωτερικότητας»: όμως, στη
σύγχρονη εποχή, φαίνεται να υπάρχει ανάγκη
10
Κατά τον J. Huizinga και το γνωστό ομώνυμο έργο του
Homo Ludens
(1938)
.
11
D. Riesman
The Lonely Crowd
Yale University Press,
1950.