Page 38 - Microsoft Word - τελικό αρχείο

Basic HTML Version

Πολιτιστικές ανακατατάξεις και τούρκικα σίριαλ
Κωνσταντοπούλου Χρ. & Λαροσέλ Δ.Λ.
στην «Ελλάδα της κρίσης»
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
38
προσέγ-γισης του «άλλου» μέσα από την προβολή
του εαυτού και μέσω αναζήτησης «διαφάνειας».
Πολλές αμερικανικές σειρές έχουν καταναλω-
θεί τα τελευταία 50 χρόνια σε όλην την υφήλιο και
ατέλειωτοι τόμοι έχουν γραφεί για την επιρροή
που άσκησε ο αμερικανικός τρόπος ζωής μέσα από
αυτές (λόγω της αναμφισβήτητης επιβολής
κάποιων συγκεκριμένων προτύπων). Αν και ο
πληθυσμός που ψυχαγωγείται από αυτό το είδος
της καλλιτεχνικής δημιουργίας έχει τις περισ-
σότερες φορές σαφή αντίληψη της μυθοπλασίας
οπωσδήποτε καταλήγει να ενστερ-νίζεται ή έστω
να συνδιαλέγεται με κάποιες βασικές αναπαρα-
στάσεις της σύγχρονης ιδεολογίας σε σχέση με την
καθημερινότητα. Μέσα από το «πνεύμα των
καιρών» αναδεικνύονται κυρίαρχες θέσεις του
συλλογικού φαντασιακού σε σχέση με την αγάπη
και τον έρωτα, την επιτυχία και άλλες βασικές
αξίες. Κάποιες διαπιστώσεις ως προς το κοινωνικό
σύστημα (όχι απαραίτητα λανθασμένες) αποτε-
λούν και το
πιστεύω
του μέσου ανθρώπου, ο
οποίος μπορεί να νιώθει ανεπαρκής στο να
εναντιωθεί στους «νόμους του συστήματος»:
ασυναίσθητα, μπορεί να τον βυθίζουν στην αγόγ-
γυστη αδράνεια μιας πλήρους ανικανότητας σε
σχέση με οποιασδήποτε μορφής αγώνα. Όπως δια-
πίστωσαν και εκπρόσωποι της Σχολής της
Φρανκφούρτης, τα Μέσα βοηθούν στη διατήρηση
του status quo και τη διαμόρφωση μιας συγκε-
κριμένης πραγματικότητας.
Σε κάθε περίπτωση, η αναπαράσταση διαδρα-
ματίζει ιδιαίτερα ενεργό ρόλο στη συμβολοποίη-
ση μιας κοινωνίας. Οι διάφοροι καθημερινοί
κοινωνικοί ρόλοι διαμορφώνονται από το περιβάλ-
λον πολιτισμικό πλαίσιο και η συμβολική τους
αναπαράσταση είναι ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας.
Μέσα από την καταγραφή της σύγχρονης ζωής στις
διάφορες εκφάνσεις της, αποτυπώνονται πεποιθή-
σεις που εκφράζουν τον κοινωνικό δεσμό. Ένας
πολίτης του πλανήτη προσδιορίζεται μέσα στα
πλαίσια των Μέσων που του υπαγορεύουν τις
αναφορές του (τόσο στο χρόνο και στο χώρο που
γίνεται «κοινός» μέσα από την άμεση σύγχρονη
σύνδεση με τα συμβάντα, όσο και στο παιχνίδι του
«εγώ» με τον «άλλον» μέσα από την προβολή του
διαφορετικού, του «δαίμονα», που στις μέρες μας
είναι απλά όποιος «σκέφτεται διαφορετικά», όπως
εκφράστηκε εμβληματικά από τον Οτσαλάν ή τον
Μπιν Λάντεν…).
Οι πολιτισμικές εμπειρίες συμμετέχουν στις
διαδρομές της ταυτότητας λαών και ατόμων,
κατασκευάζοντας το «ιδανικό εγώ». Αυτή η τηλεο-
πτική κουλτούρα διοχετεύει ουσιαστικά τη σύγ-
χρονη (μεταμοντέρνα) θρησκεία: το ύψιστο πι-
στεύω του μαζικού κοινού
12
. Η μεταδικτατορική
Ελλάδα, προσαρμόστηκε στη σύγχρονη δυτική
κουλτούρα στο πρότυπο αυτών των κυρίαρχων
δυτικών προδιαγραφών της σύγχρονης καθημε-
ρινής ιδεολογίας. Αφήνοντας πίσω ιδεολογικά το
χωριό, τον Καραγκιόζη και την εξάρτηση και
κυρίως ξεχνώντας να διδαχτεί από την εθνική του
ιστορία, ο μέσος Έλληνας θεώρησε τον εαυτό του
μέλος της σύγχρονης κοινότητας που χαρακτηρίζει
τις αναπτυγμένες κοινωνίες. Η είσοδος της
Ελλάδας στην Ευρώπη (όπως είχε πει χαρακτη-
ριστικά ο V. Giscard d’Estaing το 1980 «δεν είναι
δυνατόν να χτυπήσει την πόρτα της Ευρώπης πάνω
στη μύτη του Πλάτωνα»
13
) και στη ζώνη του ευρώ
αποτέλεσε για ένα σύντομο διάστημα μιας
δεκαετίας την ψευδαίσθηση της ευρωπαϊκής ταυ-
τότητας της Ελλάδας. Ούτως ή άλλως είναι γνωστό
ότι μέσα από την κατανάλωση προϊόντων γοήτρου
(όπως είναι η ένδυση, τα πολιτιστικά αγαθά ή ο
design οικιακός εξοπλισμός), ο μεταμοντέρνος
καθημερινός άνθρωπος αισθάνεται ότι «συμμετέ-
χει» σε αγαθά που χαρακτηρίζουν τους οικονομικά
ισχυρούς και με αυτόν τον τρόπο, ενσωματώνεται
στην κυρίαρχη λογική (και υπάρχει πάντα η δυνα-
τότητα να καταναλώσει εικονικά, ό,τι δεν μπορεί
να καταναλώσει πραγματικά). Ανάμεσα στη μαζική
12
Βλ.
Χρ.
Κωνσταντοπούλου
«Μαζικά
Μέσα
Ενημέρωσης: θρησκεία της μεταμοντέρνας κοινωνίας»
στο Β. Γιούλτση
Σπουδή στην κάθετη και οριζόντια
επικοινωνία
Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη 2006 & Χρ.
Κωνσταντοπούλου
Κοινωνιολογία της Καθημερινότητας
,
Παπαζήσης, Αθήνα, 2009 & 2012.
13
Βλ. Chr. Constantopoulou 2012.