Basic HTML Version
Πολιτιστικές ανακατατάξεις και τούρκικα σίριαλ
Κωνσταντοπούλου Χρ. & Λαροσέλ Δ.Λ.
στην «Ελλάδα της κρίσης»
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
36
μόνο τα διάφορα οικονομικά και άλλα
συμφέροντα ή τις πολιτικές επιλογές, αλλά
οπωσδήποτε και την παιδεία και την πολιτιστική
δημιουργία.
Επειδή ο κινηματογραφικός λόγος είναι
κυρίαρχος στην αναπαράσταση της σύγχρονης
πραγματικότητας (ως κατεξοχήν αφηγηματική
γλώσσα του 20ου αιώνα), στη σύντομη ανάλυση
που ακολουθεί, έχουμε επιλέξει τρεις αφηγημα-
τικούς «σταθμούς» ως προς την αποτύπωση της
σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας σε μαζικό επίπε-
δο, ώστε να περιγράψουμε (σε περιορισμένα πλαί-
σια λόγω του είδους αυτής της ανάλυσης), τη
σημασία αυτών των αναπαρα-στάσεων σε σχέση
με την εθνική ταυτότητα.
Η «αναπαράσταση της Ελλάδας»: Ο παλιός
ελληνικός κινηματογράφος
Η παραγωγική δομή της χώρας μετασχημα-
τίστηκε σχετικά γρήγορα από τον πρωτογενή
τομέα στους τομείς της βιοτεχνίας και των υπηρε-
σιών, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ’60, η
μετανάστευση έφτασε σε επίπεδο «πανε-θνικής
φυγής». Μετά από αλλεπάλληλες εθνικές κατα-
στροφές (συμμετοχή στους δύο Παγκοσμίους
Πολέμους, ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία,
οι στρατιωτικές δικτατορίες, η Κατοχή και ο
Εμφύλιος), οι άνθρωποι χρειαζόταν να ζήσουν με
καινούρια όνειρα
7
.
κοινωνίας προέλευσης με αποτέλεσμα την έλλειψη
αστικής αγωγής (τόσο στην περίπτωση της συμπερι-
φοράς όσο και στην περίπτωση της αστικής νομιμό-
τητας ή διεκδίκησης). Έτσι, η «αστική παιδεία» ή απο-
κτήθηκε επιφανειακά ή καθόλου με αποτέλεσμα μια
«συμπεριφορική αναρχία» σε επίπεδο σύγχρονου αστι-
κού περιβάλλοντος.
7
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γ. Σολδάτος στην
Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου
, τα 2-3
εκατομμύρια ψήφων του Καραμανλή και του
Παπανδρέου είναι ασήμαντα μπροστά στις δεκάδες
εκατομμύρια εισιτήρια των ταινιών της Βουγιουκλάκη.
Η μοίρα του τόπου δεν σχεδιαζόταν μόνο στο
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εκτιμηθούν οι
ελληνικές κωμωδίες (του λεγόμενου Παλιού
Ελληνικού Κινηματογράφου) που έχουν πλατιά
απήχηση στις λαϊκές μάζες εφόσον αναπαριστούν
τη
λαϊκή κουλτούρα.
Κατέγραψαν τα στοιχεία
εκείνα της καθημερινότητας και τα στοιχεία
«διαμάχης» ιδεών τα οποία εξέφραζαν τις λαϊκές
μάζες (από πολλούς έχει υποστηριχτεί ότι ο
δεσμός ανάμεσα στις παραστάσεις του Καραγκιόζη
και των παλιών ελληνικών κωμωδιών είναι
ιδιαίτερα στενός).
Μερικά από τα κοινωνικά χαρακτηριστικά
αυτής της περιόδου είναι ο ιδεολογικός συντη-
ρητισμός, η μεγάλη αξία της οικογένειας, η
πατριαρχική οργάνωσή της, η οικονομική ανέχεια,
ο κεντρικός ρόλος της βιοπάλης (συχνά μέσα από
ευκαιριακές δουλειές του ποδαριού μέχρι να
πιάσει κάποιος την καλή). Η αναπαράσταση της
λαϊκής Ελλάδας της εποχής αυτής δείχνει τη χώρα
ως ένα αμάλγαμα αγροτικών καταλοίπων και
δυτικών ονείρων όπου ως «ηθικό δίδαγμα»
προβάλλεται η επιλογή ενός νέου τρόπου ζωής,
του «μοντέρνου» ή «δυτικού» τρόπου
8
.
Η κυρίαρχη τάση των Νεοελλήνων σφρα-
γίστηκε από μια εγωιστική σχέση με το αστικό
περιβάλλον και τη δύναμη του θεσμού της
οικογένειας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο καθη-
μερινός αγώνας για την επιβίωση σφράγισε την
εθνική ταυτότητα του Νεοέλληνα ως
Homo
Katafertzicus
κατά το πρότυπο του Καραγκιόζη
(ένα βασικό εθνικό χαρακτηριστικό που καθιστά
πολύ έντονη την αναφορά στη γειτονική μας χώρα)
με άμεσο ζητούμενο πάντα την υπέρβαση της
φτώχειας. Αυτή η κατάσταση, εκφράζεται εμ-
βληματικά στις (κλασικές) κωμωδίες του Παλιού
Ελληνικού Κινηματογράφου. Επειδή οι παραγωγοί
έχουν αποδεχθεί τους όρους της εξουσίας μόνο
έμμεσα, υπονοούν κάποιες ιδέες που δεν εναρ-
Πεντάγωνο και στα ανάκτορα αλλά και στα στούντιο του
Φίνου!
8
Αν επιχειρήσουμε μια ανάλυση περιεχομένου κάποιων
γνωστών τουρκικών σίριαλ που κέρδισαν το ενδιαφέρον
του κοινού στην Ελλάδα, βλέπουμε ότι διαπραγ-
ματεύονται το ίδιο «θέμα» στην Τουρκία του σήμερα.