Basic HTML Version
Από την «τρίτη Ρώμη» του Mazzini στη «Roma Fasista» του Mussolini Παυλή Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
32
mo Matteotti τον Ιούνιο του 1924 απαίτησαν,
αμέσως τον επόμενο μήνα, την ίδρυση του εβδο-
μαδιαίου πολιτικού περιοδικού «Roma Fascista»
από τη φοιτητική νεολαία (Gruppi Universitari
Fascisti) της Λιγουρίας για τη στήριξη της
«Επανάστασης των Μελανοχιτώνων». Το περιο-
δικό ξεπέρασε τα όρια της Λιγουρίας και απο-
τέλεσε ως το 1943 το επίσημο όργανο της δρώσας
φοιτητικής μουσολινικής νεολαίας κατά αντι-
φασιστών φοιτητών ή φοιτητών «μειωμένης»
φασιστικής συνείδησης (La Rovere, 1999: 457,
Imbiscuso, 2010: 9-11).
Η λύση στην κρίση του φασισμού υπήρξε
χειρότερη από το πρόβλημα. Με τον βασιλιά αμέ-
τοχο, ανήσυχο μόνο για το θρόνο του, ο Mussolini
μίλησε περί «ανάγκης για σταθερότητα» στις 3
Ιανουαρίου 1925 στη Βουλή, λόγος-ορόσημο της
επιβολής της δικτατορίας του· το ίδιο κιόλας
βράδυ εκατοντάδες πολίτες συνελήφθησαν. Πέρα
από τις απηνείς διώξεις και τα απαγορευτικά δια-
τάγματα επιδόθηκε σε μια συστηματική προπα-
γάνδα ασύλληπτης δυναμικής μέσα από δημοσι-
εύματα, ταινίες, εκθέσεις, γιγαντοαφίσες, παρελά-
σεις, με πρώτη μεγαλόπνοη εφαρμογή της την
κολακεία της μοναρχίας στο πρόσωπο του βολικού
Vittorio Emanuele Orlando. Την προγενέστερη
μουσολινική ρητορική υπέρ μιας αβασίλευτης
δημοκρατίας σκέπασαν οι ήχοι της μπάντας μιας
τόσο μεγαλειώδους παρέλασης για τα 25 χρόνια
της βασιλείας του που «
η Ρώμη είχε να δει απ’ τις
μέρες που ο Αύγουστος γύρισε νικητής από τη
μάχη στο Άκτιο
» (Του Ανταποκριτή, 15.6.1925).
Ο
Boni μόλις είχε πεθάνει και δεν είδε τη μεγαλύτερη
ανασκαφή που είχε λάβει ποτέ χώρα στη Ρώμη —
έχοντας λάβει την υπέρτατη τιμή να ταφεί, ο
μοναδικός στη σύγχρονη εποχή, στο λόφο Παλα-
τίνο. Μεταρωμαϊκά κτίσματα γκρεμίστηκαν για να
αναδειχτούν αρχαιότητες της «χρυσής εποχής»,
άλλες αρχαιότητες μετονομάστηκαν, και παρά τις
όποιες αντιρρήσεις για τις καταστροφές διανοί-
χτηκε η Via del Impero, όπως την ονόμασε ο Mus-
solini (νυν Fori Imperiali), για να διασχίζει παρε-
λαύνοντας ως νέος αυτοκράτορας τα αρχαία fora
και να καταλήγει στο Palazzo Venezia, από όπου
έβγαζε λόγους στο πλήθος. Η Ρώμη ξαναχτιζόταν
στα πρότυπα του «τέλειου φασίστα»: το στάδιο
από μάρμαρο της Καράρα που άρχισε να χτίζεται
το 1927 κοντά στη Μουλβία γέφυρα, σύμβολο της
τελικής επικράτησης ενός μονοκράτορα και του
χριστιανισμού, κυκλωνόταν από μυώδη αντρικά
αγάλματα, μια γλυπτική μεταφορά του ρωμαλέου,
αήττητου υπερασπιστή του έθνους.
Η στροφή του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος
στην Αλβανία υπήρξε ο προπομπός της διείσδυσης
στα Βαλκάνια, έχοντας στις αποσκευές της το μύθο
«οι Τρώες στην Ήπειρο»: ο Αινείας είχε περάσει
από το Βουθρωτό προτού φτάσει στο Λάτιο, όπου
οι απόγονοί του θα χτίσουν τη Ρώμη, κι αυτή η
αναφορά στο Βιργίλιο αρκούσε για να επικαλύψει
τις γεωπολιτικές βλέψεις. Τις ανασκαφές ανέλαβε
ο φίλος του Mussolini, αρχαιολόγος Luigi Maria
Ugolini, ο οποίος κατέφτασε το 1928 με βάρκα
όπως ο Αινείας και περιμένοντας να φτιάξει ο
καιρός ξαναδιάβαζε συγκινημένος το ποίημα του
Βιργιλίου. O Ugolini, ένας ακόμα επιστήμονας-οπα-
δός του φασισμού που έκανε κάθε δυνατή προ-
σπάθεια να επαναφέρει την ιταλική κοινωνία στις
πιο ανορθολογικές παραδόσεις της, έδωσε έμ-
φαση στα ευρήματα ευγενών Ιλλυριών και στα με-
γάλης κλίμακας ρωμαϊκά κτίσματα και ακόμα και
τις μυρτιές στο εγκαταλελειμμένο αρχαίο υδρα-
γωγείο ερμήνευσε ως στεφάνι της φύσης στη ρω-
μαϊκή δόξα. O πρώιμος θάνατός του επίσης έγινε
αφορμή για γεωπολιτική προπαγάνδα το 1937, με
μια σειρά μεταθανάτιων δημοσιευμένων μυθο-
πλασιών γύρω από τον Αινεία (Gilkes, 2004: 37-
46)
1
. Όσο για τις ανασκαφές στη Λιβύη, συνε-
χίζονταν πλαισιωμένες από έναν οικοδομικό
οργασμό που μεταμόρφωνε την Τρίπολη σε πολυ-
τελές τουριστικό θέρετρο: πολυλειτουργικά συ-
γκροτήματα στην προκυμαία με ξενοδοχείο, καζίνο
και θέατρο, μέγαρα της ιταλικής διοίκησης, κα-
θεδρικό ναό, επαύλεις. Τις ανασκαφές χρημα-
τοδοτούσε ο Giuseppe Volpi, αντιπροσωπευτικό
παράδειγμα της διαπλοκής του επιχειρηματικού
κόσμου με τη φασιστική πολιτική καθώς, σε
αντάλλαγμα, προσφέρθηκε η διοίκηση της
1
Βλ. και Gilkes, 2003.