Basic HTML Version
Από την «τρίτη Ρώμη» του Mazzini στη «Roma Fasista» του Mussolini Παυλή Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
33
Τρίπολης και ο τίτλος του «κόμη της Μιζουράτα»
σε αυτόν τον μεσοαστικής καταγωγής επιχει-
ρηματία που στερούνταν «τίτλους τιμής» και είχε
υπογράψει τη σφαγή των Λίβυων ανταρτών. Στη
συνέχεια έγινε υπουργός Οικονομικών, ιδρυτής και
πρόεδρος της Μπιενάλε και του Διεθνούς Φεστι-
βάλ Κινηματογράφου της Βενετίας (το βραβείο
καλύτερης ηθοποιίας έχει ακόμα το όνομά του) και
ολοκλήρωσε τη σταδιοδρομία του ως επιτυχη-
μένος διαμεσολαβητής ανάμεσα στους βιομή-
χανους και τον Mussolini: από το 1934 κι ως την
πτώση του δικτάτορα ήταν πρόεδρος της
Confindustria, της συνομοσπονδίας των βιομη-
χάνων για την αντιμετώπιση των συνδικάτων
(Fiorani, 2000: 57). Του οφείλονται πολλά από τα
σκληρά αντεργατικά μέτρα, απολύσεις εργατών
και προσλήψεις άλλων με μειωμένο μισθό και
αυξημένο ωράριο που λαμβάνονταν στο πλαίσιο
της «αναδιάρθρωσης» της εργοστασιακής παρα-
γωγής την περίοδο των αυξημένων «εθνικών»
αναγκών: εντατική παραγωγή πολεμικού υλικού
για τον εφοδιασμό του Franco, του πολέμου στο
πλευρό του Hitler και, νωρίτερα, της εισβολής στην
Αιθιοπία, της οποίας η κατάκτηση πρόσφερε την
ευκαιρία να αποκτηθούν ορυκτοί πόροι και
καλλιέργειες για τη στήριξη του τραυματισμένου
από την ύφεση των αρχών της δεκαετίας του 1930
ιταλικού καπιταλισμού, που απαιτούσε αποτε-
λεσματικότερη ιμπεριαλιστική πολιτική από εκεί-
νη του προηγούμενου αιώνα. Άλλωστε η Ιταλία
δικαιούνταν την Αιθιοπία, όπως ο Duce τόνισε από
το μπαλκόνι της piazza Venezia, αφού η υπέρτατη
συμβολή νεκρών και ακρωτηριασμένων Ιταλών
στον πόλεμο είχε αποκομίσει «
ψίχουλα από την
πλούσια αποικιακή λεία
» (Mussolini, 1935: 218),
ίσως ένας από τους λόγους που η Κοινωνία των
Εθνών παρακολούθησε «αμήχανη» την εγκλη-
ματική χρήση του φοβερού υπερίτη επάνω στους
Αιθίοπες. Οι Ιταλοί θα αισθανθούν υπερήφανοι
βλέποντας στην ταινία
Scipione l’ Africano
τον
Σκιπίωνα να σαρώνει τους Καρχηδόνιους —μια
παραπομπή στην «αναγέννηση» της Ιταλικής
Αυτοκρατορίας της Ανατολικής Αφρικής που είχε
μόλις επιτευχθεί— που βραβεύτηκε με το πρώτο
βραβείο της Διεθνούς Έκθεσης Κινηματογράφου
της Βενετίας, την «Coppa Mussolini». Εξάλλου, ο
Mussolini είχε μεγάλη απήχηση στους καλλιτέχνες.
Ως χρηματοδότης της καθεστωτικής τέχνης στήριξε
το μιλανέζικο καλλιτεχνικό κίνημα «Novecento
Italiano» («Ιταλικός Εικοστός Αιώνας») των φασι-
στών ιδεολόγων που στην αρχιτεκτονική επα-
νάφερε την υπεροχή του οριζόντιου άξονα του
κλασικισμού και της Αναγέννησης αλλά στη με-
γάλη κλίμακα της αυτοκρατορικής Ρώμης, για να
εκφράζει την ισχύ και την ιστορική νομιμοποίηση
του φασισμού, στη γλυπτική φιλοτεχνούνταν στι-
βαροί άνδρες επιδιδόμενοι με αφοσίωση στη χει-
ρωνακτική εργασία που ο Mussolini είχε βιώσει
πλάι στον σιδηρουργό πατέρα του και οι πίνακες
ζωγραφικής κατακλύζονταν από θέματα του θερι-
σμού και του τρύγου· ο ίδιος συχνά φωτο-
γραφιζόταν στα χωράφια ως αγρότης.
Το 1932 που βιομήχανοι και τραπεζίτες της
«Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» πριμοδοτούσαν
υπόρρητα τον Hitler στην ανάληψη μιας εξουσίας
που θα απάλλασσε τη Γερμανία από τα ενοχλητικά
μαρξιστικά κινήματα, στην Ιταλία οργανώθηκε η
πρώτη Έκθεση της Φασιστικής Επανάστασης
(Mostra della Rivoluzione Fascista). Μελανοχίτωνες
ήταν παραταγμένοι στην είσοδο και τα εκθέματα
στις πολλές αίθουσες δημιουργούσαν την πεποί-
θηση πως η «Πορεία προς τη Ρώμη» ήταν
επανάσταση ανάλογη με του Risorgimento, και οι
Ερυθροχίτωνες του Risorgimento πρόδρομες φι-
γούρες του φασιστικού κινήματος: αποθέωση της
περιούσιας ιδεολογίας για τον ιστορικό Flavio
Fiorani, η οποία καθόταν σαν κουρνιαχτός επάνω
στην υψηλή ανεργία και τις μειώσεις στους μι-
σθούς των βιομηχανικών εργατών (2000: 54).
Από το φασιστικό κράτος (Stato fascista) στο
ολοκληρωτικό (Stato totalitario)
O Mussolini γνώριζε τη δύναμη της κουλτούρας
και σε αυτήν εστίασε την πολιτισμική πολιτική του.
Γνώριζε πως επρόκειτο για συναίσθημα κι όχι για
ζήτημα βιολογικό που για αυτό μπορούσε να
διδαχτεί (Ludwig, 1932: 73-5) και είναι γνωστή η
ερωτική σχέση του με την εύπορη εβραία συγ-
γραφέα της βιογραφίας του που γνώρισε τόσο