Basic HTML Version
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
22
Η Κριτική Κοινωνιολογία ως κριτική της ιδεολογίας
στην εποχή της κρίσης
Χρήστος Μπαλικτσίογλου
Κοινωνιολόγος, MA στην Κοινωνική Έρευνα
crisbalik@gmail.com
Περίληψη
Ο όρος κρίση αξιοποιείται με τη διττή του εννοιολογική διάσταση. Η κρίση ως
ρήγμα/διασάλευση της καθιερωμένης τάξης πραγμάτων και η κρίση ως κριτική αποτίμηση
μια δεδομένης κατάστασης. Ο ηγεμονικός αγώνας που διεξάγεται επί των αιτιών της
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης μας προτρέπει να διερευνήσουμε το ρόλο της ιδεολογίας
(με την Μαρξική έννοια του όρου) και να τον αντιπαραβάλλουμε με τον ρόλο της κριτικής
κοινωνιολογίας και των σημαντικότερων σύγχρονων εκφραστών της. Στο παρόν άρθρο θα
επιχειρήσουμε να εξετάσουμε τα αντιληπτικά σχήματα που επιστρατεύει η ιδεολογική
στάση και να τα θέσουμε υπό την κρίση της κριτικής κοινωνιολογικής παράδοσης.
Λέξεις-κλειδιά:
Κρίση, Καπιταλισμός, Ιδεολογία, Κριτική, Κοινωνιολογική Φαντασία,
Διέλευση της Φαντασίωσης, Φιλελεύθερη Πρακτικότητα
Η Κοινωνιολογική Φαντασία ως κριτική της
«Φιλελεύθερης Πρακτικότητας»
Στο κλασικό του έργο,
Η Κοινωνιολογική
Φαντασία
, ο C. Wright Mills, περιγράφει μια
συγκεκριμένη μέθοδο μελέτης των κοινωνικών
φαινομένων την οποία ονομάζει
φιλελεύθερη
πρακτικότητα
. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τα
ουσιώδη γνωρίσματα της εν λόγω μεθόδου
αναλύονται: στην αναζήτηση της
εμπειρικής
λεπτομέρειας
, στην
περιστασιακή ανάλυση
, στην
πλουραλιστική αιτιοκρατία
–στη λεγόμενη
«Δημο-
κρατική» θεωρία της γνώσης
– και στον
κατακερ-
ματισμό των κοινωνικών γεγονότων
σε πολυπλη-
θείς ασύνδετους αιτιώδης παράγοντες.
Όπως ορθά υποστηρίζει ο Mills, άμεση συνέ-
πεια της παραπάνω στάσης είναι η
σχετικο-ποίηση
της γνώσης
του υπό μελέτη αντικειμένου, η
αποδοχή της περιορισμένης
και
περιστασιακής
κατανόησης
και ως εκ τούτου, η
υιοθέτηση μικρής
εμβέλειας μεταρρυθμιστικών μέτρων στην πολιτι-
κή και κοινωνική ζωή
. Τα παραπάνω, σε συνδυα-
σμό με την ιδεολογική απροθυμία να διερευνηθεί
η διαλεκτική συσχέτιση των κοινωνικών παραγό-
ντων και να αναζητηθεί η θεμελιώδης λειτουργία
της κοινωνικής δομής, πίσω από τα φαινομενικά
τυχαία και ασύνδετα κοινωνικά γεγονότα, οδηγούν
τελικά στην άκριτη αποδοχή της κατεστημένης
κοινωνικής πραγματικότητας (Mills, 1985).
Σύμφωνα με τον Mills, ο
αξιωματικός πλουρα-
λισμός
και η συνακόλουθη επιστημολογική προ-
σέγγιση της
πλουραλιστικής σύγχυσης των αιτιών
(Mills, 1985: 140), καθιστούν μη ορατή την ύπαρξη
κοινωνικής δομής και η ριζοσπαστική παρέμβαση
στις κοινωνικές υποθέσεις απορρίπτεται, καθώς
αυτή προϋποθέτει την αναγνώριση της λειτουρ-