Basic HTML Version
Η Κριτική Κοινωνιολογία ως κριτική της ιδεολογίας στην εποχή της κρίσης Μπαλικτσίογλου Χρ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
23
γίας των ιστορικά διαμορφωμένων κοινωνικών
δομών που συγκροτούν την κοινωνική ζωή. Όπως
επισημαίνει ο Mills,
«στην παλιά εμπειρική κοινωνιολογία του
μικροπεριβάλλοντος τα πολιτικά προβλήματα
σπάνια αντιμετωπιζόταν κατά τρόπο ριζικό. Η
φιλελεύθερη πρακτικότητα, άλλωστε, είναι
κατά βάση απολιτική ή τείνει προς κάποιον
δημοκρατικό οπορτουνισμό. Όταν οι οπαδοί
της σκοντάψουν σε κάποιο πολιτικό φαινό-
μενο, τα
«παθολογικά»
χαρακτηριστικά του
διατυπώνονται συνήθως με όρους όπως
αντι-
κοινωνικό
, ή
«διαφθορά
». Με άλλα λόγια, η
έννοια «πολιτική» εξαντλείται σχεδόν στην
εύρυθμη λειτουργία του πολιτικού status quo
και ταυτίζεται απόλυτα με τους νόμους και τη
διοίκηση. Η πολιτική τάξη αυτή καθαυτή
σπάνια εξετάζεται. Θεωρείται απλώς ένα
μακρινό
και
σταθερό πλαίσιο
» (1985: 144) (Η
έμφαση δική μας).
Σύμφωνα με τον Mills, η «οργανική μετα-
φυσική» που διέπει παραδοσιακά την φιλελεύ-
θερη σκέψη, μεταφράζει κάθε δομική ανι-
σορροπία, «αιφνίδια αλλαγή», οικονομική και
κοινωνική απορρύθμιση σε
παθολογική παρέκ-
κλιση
.
«[Γ]ια την
οργανική μεταφυσική
της φιλελεύ-
θερης πρακτικότητας, αυτό που αξίζει να τονι-
σθεί είναι ότι τείνει προς μια αρμονική ισορ-
ροπία. Απ’ τη στιγμή που όλα θεωρούνται μια
συνεχής εξέλιξη,
οι αιφνίδιες αλλαγές ρυθμού
και οι επαναστατικές απορυθμίσεις –τόσο
χαρακτηριστικές στην εποχή μας– διαφεύ-
γουν, ή –εάν δεν διαφεύγουν– εκλαμβάνονται
απλώς σαν συμπτώματα του παθολογικού και
του απροσάρμοστου» (Mills, 1985: 142).
Σε αυτό το μεθοδολογικό πρόγραμμα των α-
πόσπασματικών μελετών και της πλουραλιστικής
αιτιοκρατίας, ο Mills αντιπαραθέτει τη μέθοδο της
Κοινωνιολογικής Φαντασίας. Επιτομή της μεθό-
δου, σύμφωνα με τον συγγραφέα αποτελεί η
«ικανότητα να διανύει κανείς την απόσταση από
τους πιο απρόσωπους κι απόμακρους μετα-
σχηματισμούς στα πιο μύχια χαρακτηριστικά του
ανθρώπινου εγώ και να βλέπει τις σχέσεις που
υπάρχουν ανάμεσά τους» (Mills, 1985: 16). Η
κοινωνιολογική φαντασία βοηθάει τα άτομα να
«δουν τον εαυτό τους σαν το απειροελάχιστο
σημείο όπου τέμνονται η «βιογραφία» και η ιστο-
ρία μέσα στην κοινωνία» (Mills, 1985: 16).
Η φιλελεύθερη πρακτικότητα, ως γενικευ-
μένος τύπος μιας συγκεκριμένης ιδεολογικής
πρακτικής, περιλαμβάνει και το νεοφιλελεύθερο
οικονομικο-πολιτικό σύστημα που βίωσαν τις τε-
λευταίες δεκαετίες οι δυτικές καπιταλιστικές κοι-
νωνίες. Πολύ εύστοχα ο Pierre Bourdieu χαρακτη-
ρίζει το επιστημονικό και πολιτικό πρόγραμμα του
νεοφιλελευθερισμού ως ένα πρόγραμμα «μεθοδι-
κής καταστροφής των συλλογικοτήτων» (Bourdieu,
1998: 129), οι οποίες θα μπορούσαν να σταθούν
εμπόδιο στην πραγμάτωση της νεοφιλελεύθερης
ουτοπίας για μια εκμετάλλευση της εργασίας
δίχως περιορισμούς.
«Στο όνομα αυτού του επιστημονικού προ-
γράμματος γνώσης, που μετατράπηκε σε πολι-
τικό πρόγραμμα δράσης, επιτελείται ένα τε-
ράστιο
πολιτικό έργο
… το οποίο στοχεύει στη
δημιουργία των συνθηκών υλοποίησης και
λειτουργίας της «θεωρίας»: ένα
πρόγραμμα
μεθοδικής καταστροφής των συλλογικοτήτων
(καθώς η νεοκλασική οικονομία εννοεί να
αναγνωρίζει αποκλειστικά και μόνον άτομα,
είτε πρόκειται για επιχειρήσεις, συνδικάτα
είτε για οικογένειες)» (Bourdieu, 1998:129). (Η
έμφαση του συγγραφέα).
Το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, όπως θα έλε-
γε και ο Mills, αποσπά από τα κοινωνικά υποκείμε-
να τα μέσα για να δουν το
«σύνδεσμο που υπάρχει ανάμεσα στα προσω-
πικά τους βάσανα από τη μια και στις ιστορι-
κές αναταραχές και τις θεσμικές αντιθέσεις
από την άλλη. [Έτσι] δεν αποδίδουν συνήθως
την προσωπική τους ευτυχία στις μεγάλες δια-
κυμάνσεις της ιστορίας, αγνοούν κατά κανόνα
τη σημασία που έχει αυτή η σύνδεση τόσο για
την ίδια τη ζωή τους (…) όσο και για το
ιστορικό γίγνεσθαι» (Mills, 1985: 10).