Basic HTML Version
Η κοινωνιολογία ως επιστήμη και η χρησιμότητά της
Παπαρίζος Α.
.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
89
βράδυ στο κρεβάτι του, δεν είναι μία μοναχική
πράξη ή μία πράξη μόνον σε σχέση με τον εαυτό
του, αλλά την ίδια στιγμή και μία σχέση με τους
άλλους, δηλαδή, με την κοινωνία, και,
ταυτόχρονα, με τον σύμπαντα κόσμο. Και τούτο,
διότι, διαφορετικά κοιμάται κανείς σε μία
κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων και πολιτών και
διαφορετικά σε μία κοινωνία με δικτατορικό
καθεστώς. Σε μία Δικτατορία κανένας δεν μπορεί
να κοιμάται ήσυχος. Ακόμη και τα όνειρά του
ενδέχεται να είναι προβληματικά και φοβισμένα,
αφού ποτέ δεν γνωρίζει εάν αυτός που θα του
χτυπήσει την πόρτα το πρωί, θα είναι ο γαλατάς,
ένας οπλισμένος στρατιώτης, ο αστυνόμος, ή ο
γείτονας να του πει καλημέρα.
Οι πιο μοναχικές μας πράξεις, με άλλα λόγια,
πραγματοποιούνται πάντοτε σε σχέση με τους
άλλους. Δεν γνωρίζω καμία πράξη, όνειρο, ύπνο ή
φαγητό, συζήτηση ή κάποια πράξη εντελώς
ατομική, την οποία να μπορεί κάποιος να κάνει
κλεισμένος στο δωμάτιό του, με τρόπο που να μην
έχει σχέση με τους άλλους και να μην αναφέρεται
σε ολόκληρη την κοινωνία.
Ολόκληρη η κοινωνία
είναι ένα σύστημα κοινωνικών σχέσεων και οι
κοινωνικές σχέσεις είναι πάντοτε και ταυτόχρονα
τριών ειδών: είναι οικονομικές, ως σχέσεις
παραγωγής και κατανομής αγαθών, είναι
πολιτικές, ως σχέσεις εξουσίας και είναι
ιδεολογικές και νοηματικές.
Κοιμάται ένας άνθρωπος στο κρεβάτι του,
συνεπώς, είναι μία πράξη και μία πολυσύνθετη
οικονομική, πολιτική και ιδεολογικό-νοηματική
σχέση με τον εαυτό του, με τους άλλους, την
κοινωνία και με την Φύση. Η σχέση αυτή
ανασυνθέτει τον τόπο και τον χρόνο εργασίας και
ανάπαυσης, την ελευθερία που απολαμβάνει
αλλά και τον κάθε πιθανό εξαναγκασμό τον οποίο
είναι δυνατόν να υφίσταται, τη δικαιοσύνη και τις
αδικίες που εμπλέκονται στην ζωή του, αλλά και
τις ιδέες και τα νοήματα που συνδέονται όχι μόνο
με την πράξη του αυτή, αλλά και συνολικά με τη
ζωή του ολόκληρη. Πού κοιμάται ο άνθρωπος
αυτός; Στον τόπο εργασίας του ή στο σπίτι του,
στην εξοχή ή μήπως στην φυλακή; Και πώς
κοιμάται τελικά;
Ανέμελα
ή φοβισμένα,
ξεκούραστα και με αίσθημα αβεβαιότητας,
έχοντας μια κάποια ελπίδα για το μέλλον ή μόνον
κάποια ευτελή αίσθηση του παρόντος;
Ποιο μπορεί να είναι το νόημα μιας
καθημερινής νυχτερινής διασκέδασης; Ποιο
μπορεί να είναι το νόημα της κάθε μας πράξης;
Ποιο το νόημα του να ενταχθεί κανείς σε ένα
κόμμα, του να ψηφίσει ή, ακόμη, και του να
διδάξει Κοινωνιολογία στους ναυτικούς; Και τι
σημαίνει παραγωγή αγαθών; Υποτίθεται πως
γνωρίζουμε τι είναι χρήμα. Είμαστε όμως βέβαιοι
σχετικά με αυτό; Διότι προσωπικά είμαι βέβαιος
για το αντίθετο. Γνωρίζουμε εν μέρει τη χρήση του
χρήματος, γνωρίζουμε όμως τι πραγματικά είναι;
Υποτίθεται, επίσης, πως γνωρίζουμε τι είναι
κεφάλαιο και τι είναι επιχείρηση. Δεν είμαι όμως
καθόλου βέβαιος για αυτό. Η καθημερινή έρευνα
με επιβεβαιώνει για το αντίθετο.
Είχα έναν φοιτητή, επί παραδείγματι, στα
μεταπτυχιακά πριν κάποια χρόνια, ο οποίος ήταν
επιτυχημένος
επιχειρηματίας.
Στην
πρώτη
περίοδο της ζωής του, ήταν εξήντα πέντε χρονών
όταν ήρθε να παρακολουθήσει το πρόγραμμα
μεταπτυχιακών σπουδών, από επιτυχημένος
επιχειρηματίας κατέληξε για κάποια χρόνια στη
φυλακή, εξ αιτίας οικονομικών θεμάτων.
Επανήλθε μετά τη φυλακή, ασχολήθηκε εκ νέου
με επιχειρήσεις και επέτυχε. Όταν σε ένα από τα
μαθήματα εξήγησα τι είναι επιχείρηση, όχι όπως
θα την αντιλαμβανόμουν εγώ ο ίδιος προσωπικά
ως Καθηγητής Κοινωνιολογίας, αλλά όπως
γεννήθηκε στην ιστορία της Δύσης, αντέδρασε
έντονα. Μετά από είκοσι μέρες ήρθε και μου είπε:
«κ. Καθηγητά, όταν άκουσα να λέτε τι ήταν και τι
είναι επιχείρηση μέσα στην ιστορία του δυτικού
πολιτισμού, το πώς, δηλαδή, διαμορφώθηκε για
πρώτη φορά στην Ευρώπη και το πώς εξελίχθηκε,
για δυο νύχτες δεν κοιμήθηκα από την οργή μου.
Τα είχα μαζί σας, διότι θεωρούσα ότι όλα όσα
είπατε ήταν εντελώς λανθασμένα. Μια εβδομάδα
μετά, άρχισα να αντιλαμβάνομαι πως είχατε
δίκαιο. Είμαι βέβαιος ότι δεν υπήρξα ποτέ
πραγματικά επιχειρηματίας σε αυτόν τον τόπο,