Basic HTML Version
Η κοινωνιολογία ως επιστήμη και η χρησιμότητά της
Παπαρίζος Α.
.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
97
απορρέει από τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ
τους. Δεν οφείλεται δηλαδή μόνο στο δυναμισμό
της προσωπικότητας των ανθρώπων, αλλά και
στην ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων. Αν όμως
η εξουσία είναι σχέση, τότε το είδος των σχέσεων
αυτών διδάσκεται.
Η διαφορά ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις, α)
της εξουσίας ως προσωπικής δύναμης και
ικανότητας, και β) της εξουσίας ως διάστασης των
κοινωνικών σχέσεων, είναι τεράστια. Θα
μπορούσα να παρουσιάσω εδώ, τουλάχιστον
δέκα διαφορετικές επιστημονικά επεξεργασμένες
προσεγγίσεις και ορισμούς της λέξης «εξουσία»,
τους οποίους μελέτησαν και επιχείρησαν να
εξηγήσουν με πολύ σοβαρότητα διάφοροι
επιστήμονες. Της «εξουσίας», βέβαια, της οποίας
το περιεχόμενο και τις διαστάσεις όλοι οι
καθημερινοί άνθρωποι θεωρούν ότι γνωρίζουν.
Η λέξη «εξουσία» στην ελληνική γλώσσα
προέρχεται από τον απρόσωπο γραμματικό τύπο
«έξεστι», ενώ, σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες
προέρχεται από τις λέξεις power ή pouvoir, από
την λέξη «δύναμη» ή «δύναμαι», ως εάν το
περιεχόμενο της σχέσης «εξουσία» να είναι η
δύναμη. « Έξεστι» στην ελληνική γλώσσα
σημαίνει το αντίθετο του εξίσου απρόσωπου
γραμματικού τύπου «ένεστι».
Έξεστι σημαίνει
ζητώ την άδεια για να πράξω
. Ενώ
ένεστι σημαίνει
έχω τη δύναμη να πράξω,
ή, μ’ άλλα λόγια,
δύναμαι να πράξω. Στην ελληνική γλώσσα,
συνεπώς, η εξουσία αποτελεί κοινωνική σχέση ή
σχέση ανθρώπων δυναμική, της οποίας η μορφή,
η αποκρυστάλλωση ή η τυποποίηση εξαρτάται
από την αναμέτρηση και την αντιπαράθεση ή την
αποδοχή και την συνεργασία των όσων
εμπλέκονται στην σχέση αυτή. Η ελληνική γλώσσα
δεν επιτρέπει με κανέναν τρόπο να αποδεχθούμε
ότι η εξουσία είναι «φυσική», κατά κάποιον
τρόπο, στάση, επιθυμία ή ικανότητα κάποιων
ανθρώπων που δύνανται να την ασκήσουν ή να
την επιβάλουν σε κάποιους άλλους ανθρώπους
που δεν έχουν την τάση και την ικανότητα αυτή.
Στον
ελληνικό
γλωσσικό
πολιτισμό,
επομένως, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι
άνθρωποι έρχονται σε σχέσεις κοινωνίας,
κατ’
αρχάς,
ισότιμα και απροϋπόθετα, ενώ η μορφή
εξουσίας που ενδέχεται να προκύψει από τις
σχέσεις αυτές εξαρτάται από την δυναμική των
αντικειμενικών συνθηκών, των αιτίων και των
αποφάσεων. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια, ότι μέσα
από την ιστορία και τις μορφές που έλαβαν οι
σχέσεις επιβίωσης και ευημερίας δεν δημι-
ουργήθηκαν και δεν φυσικοποιήθηκαν, στις
διαφορετικές ελληνικές «πόλεις» και κοινωνίες,
ποικίλες μορφές πατριαρχικής και άλλης
αυταρχικής εξουσίας, έως ότου αναδύθηκαν και
παγιώθηκαν, μετά από πολλές ιστορικές
αντιπαραθέσεις και αιματηρές συγκρούσεις, και
δημοκρατικές μορφές εξουσίας.
Εάν σταθούμε τώρα στην σύγχρονη ελληνική
κοινωνία,
προσωπικά έχω την εντύπωση ότι η
κυρίαρχη σιωπηλή αντίληψη είναι
, ότι κάποιος
έχει πραγματικά εξουσία όταν είναι πάνω από
τους νόμους και ως εκ τούτου είτε οι νόμοι δεν
ισχύουν για αυτόν είτε μπορεί να τους
παρακάμψει, αποφεύγοντας την οποιαδήποτε
κύρωση. (Εάν κάνω λάθος, συγχωρήστε με και
διορθώστε με)
. Και το επαναλαμβάνω, ο καθημε-
ρινός σύγχρονος Έλληνας, θεωρεί ότι έχει πραγμα-
τικά εξουσία όταν μπορεί να σταθεί πάνω από
τους νόμους ή να τους παρακάμψει δίχως κυρώ-
σεις.
Και θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Είμαστε
στο καφενείο, σε μία μικρή πόλη της επαρχίας.
Έρχεται ένας κύριος κρατώντας «κάτω από την
μασχάλη» του, η εικόνα έχει αξία, τις πινακίδες
του αυτοκινήτου του, τις οποίες του αφαίρεσαν τα
όργανα της Αστυνομίας σε μία πολύ μεγάλη
γειτονική πόλη, διότι στάθμευσε μπροστά σε
δημόσιο Νοσοκομείο και μάλιστα στο χώρο που
ήταν καθορισμένος αποκλειστικά για τα ασθενο-
φόρα. Ο κύριος αυτός διηγείται φωναχτά το
γεγονός για να τον ακούσουν περισσότεροι,
εξηγώντας με υπερηφάνεια ότι έχει «τα μέσα» να
παίρνει πίσω τις πινακίδες δίχως πρόβλημα και