Basic HTML Version
Η κοινωνιολογία ως επιστήμη και η χρησιμότητά της
Παπαρίζος Α.
.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
94
ε) Τι είναι σχέσεις εξουσίας;
(Κυριαρχία, κράτος και κρατικός μηχανισμός)
Τι είναι, λοιπόν, εξουσία; Όλοι μας
γνωρίζουμε και είναι βέβαιο ότι όλοι μας έχουμε
μία κάποια σαφή, λίγο πολύ, «πρακτική» γνώση
σχετικά με το τι είναι εξουσία. Όλοι μας ασκούμε
εξουσία στην καθημερινή μας ζωή. Αυτό όμως
σημαίνει ότι γνωρίζουμε τι είναι εξουσία; Και πριν
επιχειρήσω να απαντήσω στο ερώτημα, ας
θέσουμε και κάποια άλλα ερωτήματα, τα οποία
είναι εξίσου σημαντικά και των οποίων,
δυστυχώς,
«έχουμε
την
εντύπωση»
ότι
γνωρίζουμε το πραγματικό τους περιεχόμενο.
Τι είναι εθνική κυριαρχία, επί παραδείγματι;
Γνωρίζουμε; Τι είναι κράτος και τι κρατικός
μηχανισμός; Υπάρχει διαφορά ή διαφορές
ανάμεσα στο κράτος και στον κρατικό μηχανισμό;
Και βέβαια υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους
δύο αυτούς θεσμούς και πολύ μεγάλες μάλιστα.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υφίσταται
ελληνικό κράτος, ισχυρό μάλιστα, και ότι
διαμέσου αυτού είναι οργανωμένη η σύγχρονη
ελληνική κοινωνία σε αυτό που ονομάζουμε
σύγχρονη Ελλάδα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία
όμως, ότι ο κρατικός μηχανισμός της σύγχρονης
Ελλάδας είναι ένας τεράστιος πολυσύνθετος
θεσμός, στατικός, αδύναμος και με μηδενική
σχεδόν αποτελεσματικότητα. Παρ’ όλα αυτά, η
μεταρρύθμιση του κρατικού αυτού μηχανισμού
είναι δύσκολη και δεν θα επιτευχθεί εύκολα.
Γνωρίζουμε, μήπως, από την άλλη πλευρά, τι
είναι
πολιτεία
και τι
δημόσιο
ή μήπως πρόκειται
για
λέξεις
και
όρους
τους
οποίους
χρησιμοποιούμε θεωρώντας ότι έχουν ανάλογο
περιεχόμενο και νόημα με εκείνο των λέξεων
«ελληνικό κράτος» ή και «κρατικός μηχανισμός»;
Η πολιτεία όμως δεν είναι το κράτος και δεν
μπορεί να ταυτίζεται με αυτό. Πολιτεία είναι το
πολίτευμα ή τα διαδοχικά πολιτεύματα μιας
κοινωνίας και η ιστορία τους, κατά την διάρκεια
τουλάχιστον δύο ή και περισσότερων γενεών. Η
καταγωγή της λέξης και το ιστορικό της
περιεχόμενο γνώρισαν όλο τους το μέγεθος στο
έργο των μεγάλων κλασικών της αρχαίας Ελλάδας
στο έργο του Αριστοτέλη
Αθηναίων Πολιτεία
. Η
εξήγηση και το νόημα του όρου δομήθηκε για
πρώτη φορά μέσα και μέσω της ιστορίας των
αρχαίων ελληνίδων πόλεων. Η
πολιτεία
,
συνεπώς, δεν είναι το κράτος και πολύ
περισσότερο δεν είναι το Δημόσιο. Δεν θα
επιχειρήσω καμία απάντηση στην ερώτηση «τι
είναι Δημόσιο;», διότι η σύγχυση που υπάρχει
σχετικά με τη λέξη αυτή στην σύγχρονη ελληνική
κοινωνία είναι τόσο μεγάλη, ώστε η οποιαδήποτε
σύντομη, έστω και σαφής, διευκρίνιση θα ήταν
πολύ λίγο ικανοποιητική.
Εθνική κυριαρχία, από την άλλη πλευρά, δεν
είναι μόνο η πάγια και αδιαμφισβήτητη ικανότητα
ενός κράτους να ελέγχει τα σύνορά του και να
αποτρέπει όλους αυτούς που θα μπορούσαν να
την αμφισβητήσουν. Η εθνική κυριαρχία ασκείται
προς το εσωτερικό ενός κράτους με τον ίδιο τρόπο
και την ίδια δύναμη που ασκείται έναντι
εξωτερικών αντιπάλων ή εχθρών. Όταν η εθνική
και η λαϊκή κυριαρχία ασκούνται στο εσωτερικό
μιας χώρας, αυτό σημαίνει, επί παραδείγματι, ότι
ορίζεται με σαφήνεια και ελέγχεται κάθε μορφή
συλλογικής ιδιοκτησίας και περιουσίας και ότι
προστατεύονται και φροντίζονται τα μέγιστα
αγαθά των πολλών και του συνόλου έναντι των
ατόμων και των ομάδων που τα αμφισβητούν και
τα επιβουλεύονται. Ασκείται η εθνική και η λαϊκή
κυριαρχία στο εσωτερικό μιας διά του κράτους
οργανωμένης
κοινωνίας,
σημαίνει
ότι
εξασφαλίζεται με τους θεσμούς η εφαρμογή των
νόμων από όλους και προς όφελος όλων ισότιμα.
Θα έπρεπε η εθνική και η λαϊκή κυριαρχία
των Ελλήνων να ασκείται στο εσωτερικό του
ελληνικού κράτους και έναντι όλων των πολιτών
και των ομάδων, των κοινωνικών τάξεων και των
οργανωμένων συμφερόντων, με τον ίδιο τρόπο
που ασκείται έναντι των γειτονικών και των
συμμαχικών κρατών; Εάν ναι, τότε πως έχουν
προκύψει τρεις γενιές αυθαίρετων κατοικιών;
Τότε πώς υπάρχουν μεγάλες κατηγορίες πολιτών
που πληρώνουν ελάχιστους μέχρι και καθόλου
φόρους; Τότε γιατί δεν προστατεύονται οι
αδύναμες κοινωνικές ομάδες από τους ισχυρούς;