Basic HTML Version
Παράγοντες αυξομείωσης των αισθημάτων ξενοφοβίας Ιντζεσίλογλου Ν.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
76
ανορθολογική γενικά δράση και στη de facto
καθιέρωση του μίσους ως γενικευμένου κινούντος
αιτίου της μεταξύ των μελών του πληθυσμού
αυτού συμπεριφοράς. Mε τον ένα ή τον άλλο
τρόπο, άλλωστε, πάντοτε θα υπάρχει κάποιος
λιγότερο ή περισσότερο διαφορετικός που να
παίζει το ρόλο του «ξένου» (βλ. του «μαύρου
πρόβατου») είτε διότι ανήκει σε άλλο κόμμα ή
υποστηρίζει διαφορετική ποδοσφαιρική ομάδα
είτε διότι έχει διαφορετικό θρήσκευμα ή
ανταγωνιστικά οικονομικά συμφέροντα είτε ακόμη
διότι έχει απλά διαφορετικές απόψεις από τις
κυρίαρχες μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Έτσι, όταν ο φόβος και το μίσος εγκαθίστανται
ως κυρίαρχα συναισθήματα σε μια κοινωνία,
δηλητηριάζουν το μυαλό των ανθρώπων και
ενδέχεται να οδηγήσουν τα μέλη της σε ανορ-
θολογικές αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Έτσι, ο φόβος απέναντι στους ξένους-αλλοδαπούς
μπορεί να εκτραπεί από ένα σύνολο αμυντικών ή
και επιθετικών συμπεριφορών κατά των αλ-
λοδαπών, σε συμπεριφορές που υπονομεύουν τη
συνοχή και ενότητα αυτής της ίδιας της κοινωνίας
υποδοχής των ξένων. Εάν, δηλαδή, δεν μελετηθεί
με τρόπο συστηματικό και ορθολογικό το
φαινόμενο της ξενοφοβίας και εάν δεν καταστούν
σαφή τα αίτια που τροφοδοτούν τα αρνητικά
συναισθήματα της ξενοφοβίας, καθώς επίσης και
οι παράγοντες, που συμβάλλουν αποφασιστικά
στην αύξηση της έντασης των αρνητικών τούτων
συναισθημάτων, ο φόβος απέναντι στους ξένους
μπορεί να μετατραπεί από ένα είδος αμυντικού
κοινωνιο-ψυχικού μηχανισμού, σε έναν παράγοντα
υπονόμευσης της κοινωνίας υποδοχής των ξένων.
Αυτήν την ορθολογική μελέτη του φαινομένου της
ξενοφοβίας επιδιώκουμε να κάνουμε στο παρόν
άρθρο, επισημαίνοντας ιδιαίτερα τους παράγοντες
εκείνους οι οποίοι ευνοούν την ανάπτυξη και
αύξηση της έντασης των συναισθημάτων
ξενοφοβίας μέσα στον πληθυσμό της κοινωνίας
υποδοχής. Επίσης αναφερόμαστε με τρόπο κριτικό
στις αδυναμίες των πολιτικών αντιμετώπισης των
αιτίων και παραγόντων της ξενοφοβίας και, τέλος,
διατυπώνουμε μια πρόταση αποτελεσματικής α-
ντιμετώπισής της, επενεργώντας πάνω στα πρωτο-
γενή αίτια που προκαλούν τις ανεπιθύμητες μετα-
ναστεύσεις των πληθυσμών. Ανεπιθύμητες, κατά
κανόνα, τόσο για τους μεταναστεύοντες και
γενικώς μετακινούμενους, όσο και για τους
πληθυσμούς των κοινωνιών υποδοχής των μετανα-
στών και ιδίως των παρανόμως εισερχομένων.
Αυτός είναι και ο κύριος στόχος του άρθρου του-
του.
Πρόκειται για στόχο ιδιαιτέρως δυσχερή στην
επίτευξή του, δεδομένου του γεγονότος ότι τo
κοινωνικό φαινόμενο της ξενοφοβίας διακρίνεται
για τη διάρκεια και επαναληπτικότητά του καθ'
όλη τη διάρκεια της γνωστής ανθρώπινης ιστορίας,
αφού συνδέεται, άμεσα ή έμμεσα, με μια
θεμελιώδη για τη συγκρότηση κάθε κοινωνίας
διαδικασία, αυτήν της κοινωνικοποίησης του
ατόμου.
H κοινωνικοποίηση του ατόμου είναι μια
διαδικασία που διαρκεί από τη γέννηση μέχρι το
θάνατό κάθε ανθρώπου. Kατά τη διάρκεια και
μέσω της κοινωνικοποίησης, ο άνθρωπος αποκτά
τις απαραίτητες γνώσεις, μαθαίνει, υιοθετεί και
αφομοιώνει τις αξίες και τους κανόνες που διέ-
πουν την κοινωνική ζωή της ομάδας στην οποία
ανήκει ή εντάσσεται και αναπτύσσει όλες εκείνες
τις ιδιότητες και ικανότητες που του επιτρέπουν να
ανταποκριθεί σε διάφορους κοινωνικούς ρόλους
και να καταλάβει κάποιες κοινωνικές θέσεις μέσα
σε μια επί μέρους κοινωνική ομάδα (οικογένεια,
σχολείο, εργασία, σύλλογος κ.λπ.) ή στην κοινωνία
στο σύνολό της.
Επίσης, μέσω της διαδικασίας κοινωνι-
κοποίησής του, το άτομο και η κοινωνία αυτό-
καταξιώνονται διαμορφώνοντας τη συνείδηση
ενός καταξιωμένου
εμείς
που διαφοροποιείται
από άλλα
εμείς
που είναι οι
άλλοι
, οι οποίοι
συγκροτούν τις άλλες κοινωνικές ομάδες ή τις
άλλες κοινωνίες. Πάνω σε αυτήν τη διαφορο-
ποίηση των με διαφορετικό τρόπο αξιολογημένων
εμείς
μπορεί να ριζώσει η περιφρόνηση ή κι ο
φόβος για τους
άλλους
, τους διαφορετικούς, τους
ξένους.
H υπέρβαση του φόβου των ξένων και η
ειρηνική συμβίωση μαζί τους με σεβασμό της