Basic HTML Version
Η καθημερινότητα του πρωτοφασισμού στο σχολείο
Σαραφίδης Θ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
66
κυρίαρχη λογική της αγοράς. Όταν μάλιστα στο
δίκτυο της εκπαίδευσης το παιδί κυριολεκτικά
αγοράζει τις υπηρεσίες τους από τα φροντιστήρια
ως εξατομικευμένος καταναλωτής, τότε η όποια
φιλότιμη προσπάθεια του να ενταχθεί στο σχολείο
ή την κοινωνία ως ενεργός πολίτης, γίνεται μάταιη.
Ο νεοφιλελεύθερος φασισμός ενισχύεται
ακόμα περισσότερο με το νέο «στρατιωτι-
κοποιημένο« λύκειο του
Arbeit macht frei
1
. Η
εντατικοποίηση του έργου, κληρονομείται στην
προσωπικότητα του παιδιού ως αξία, η εργασία
πάνω από όλα γίνεται η κεντρική του
αναπαράσταση για τη ζωή, επιτρέποντας να
μπορεί να συνδεθεί σε οποιαδήποτε μηχανή του
καπιταλισμού, αδιαφορώντας για το έργο που
συνολικά παράγει αυτή η μηχανή. Το παιδί μέσα
από την επίπονη εκπαίδευση μπορεί να γίνει έτσι,
ο μηχανικός κατασκευής ενός γρήγορου τρένου για
το ταξίδι στο Άουσβιτς ή ενός πυρηνικού
εργοστασίου στη Φουκοσίμα ή του χρυσωρυχείου
στη Χαλκιδική. Η επίπονη εκπαίδευση, ακόμα και
σήμερα έχει ως αξία το
Arbeit macht frei
. Και αυτό
συνδέεται
με
μία
συνολική
αποσυναι-
σθηματοποίηση που παράγει ο πολιτισμός μας.
Arbeit macht frei
: η ενστάλαξη της αγάπης
προς την άσκηση και την πειθαρχία, η έμφαση της
εκπαίδευσης στην επίδοση μέσω της εκτέλεσης
των μικρών ασκήσεων, των μικρών πειθαρχικών
μηχανών στα πλαίσια ενός μαθήματος, όπως είναι
η «μεθοδολογία» της αποστήθισης μέσω της
επανάληψης, η τυποποιημένη εφαρμογή κι
επιβεβαίωση του κανόνα, η αδυναμία κριτικής των
αγελοποιήσεων, η στερεότυπη είσοδος και έξοδος
του από το μάθημα με το χτύπημα του κουδουνιού
και τόσες άλλες, δημιουργεί μία δυνητικά
αυταρχική προσωπικότητα που αγαπάει αυτές τις
μηχανές, αδιαφορώντας για το σκοπό, και τις αξίες
του σχολικού εργοστασίου. Αυτή η αγάπη του για
τη μηχανοποίηση, αυτή η ταύτιση της υποκει-
μενικότητας με τη μικρές μηχανές παγώνει την
1
Arbeit macht frei
(μτφ. Η εργασία
απελευθερώνει) είναι το ρητό που αναρτήθηκε έξω από
πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης του ναζιστικού
καθεστώτος, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου.
αγάπη, τα συναισθήματα του για τον Άλλον, τον
συγκάτοικο στο θρανίο, που αντιλαμβάνεται και
υιοθετεί ως ένα ακόμα γρανάζι της μηχανής, που
κάθε στιγμή πολεμά ή χρησιμοποιεί για να πετύχει
την εξέλιξη του, την επιβράβευση του ως ήρωα της
νεοφιλελεύθερης εποχής του.
Ο Adorno σε αυτό το πάγωμα της αγάπης
και την αποσυναισθηματοποίηση είδε μία από τις
συνθήκες δημιουργίας των στρατοπέδων συ-
γκέντρωσης:
«Η ανικανότητα να ταυτιστούμε με άλλους
ήταν
αναμφίβολα
η
πιο
σημαντική
ψυχολογική συνθήκη για το γεγονός ότι
μπόρεσε να συμβεί το Άουσβιτς ανάμεσα σε
λιγότερο ή περισσότερο πολιτισμένους και
αθώους ανθρώπους. Αυτό που αποκαλείται
συνταξιδιώτης, ήταν πρώτιστα επαγγελματικό
συμφέρον, κάποιος που επιδιώκει το όφελος
του πάνω από όλα και, απλά δεν
διακινδυνεύει, δεν μιλάει πολύ. Αυτή η σιωπή
κάτω από τον τρόμο ήταν μόνο η συνέπεια της.
Η ψυχρότητα της κοινωνικής μονάδας, ο
απομονωμένος
ανταγωνιστής,
ήταν
η
προϋπόθεση, καθώς και η αδιαφορία για την
τύχη των άλλων, για το γεγονός πως μόνο
λίγοι άνθρωποι αντέδρασαν» (1966).
Η νεοφιλελεύθερη φροντίδα του εαυτού
γίνεται αντικείμενο της σχολικής διακυβέρνησης
που ενσαρκώνει στα υποκείμενα την πεποίθηση
ότι ο ανταγωνισμός κι ο πόλεμος διατάσσεται από
το αόρατο χέρι του οικονομικού ορθολογισμού,
τους νόμους της αγοράς, της δια βίου απα-
σχόλησης. Η ζωή του μαθητή/τριας γίνεται μία
πορεία συλλογής σημείων καριέρας μέσα από τη
διαρκή ομολογία πίστης στο καθεστώς αλήθειας
του νεοφιλελευθερισμού, που πλέον διαχέεται σε
κάθε στιγμή της καθημερινής του ζωής. Προ-
φορική και γραπτή εξέταση, εξέταση της
συμπεριφοράς, εξέταση των σημείων καριέρας,
βιομετρική εξέταση κι εξέτασηDNA, δια βίου
εξέταση. Η ζωή καταλήγει να είναι ένας διαρκής
ολοκληρωτικός πόλεμος όλων εναντίων όλων, σε
κάθε στιγμή της καθημερινότητας, για την
επέκταση του Χρήματος και της Τιμής. Θα