Page 51 - Microsoft Word - τελικό αρχείο

Basic HTML Version

Φασισμός και εκπαίδευση: Χώρος επώασης του αυγού του φιδιού;
Καραμανώλη Ε.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
51
συγκαλύπτονται οι κοινωνικές αντιθέσεις και τα
συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης φαίνονται να
ταυτίζονται με τα συμφέροντα της ολότητας, β) την
ιδεολογία της αυθεντίας, όπου κυρίαρχο ρόλο έχει
ο ηγέτης-αρχηγός, γ) την ιδεολογία της διαιτησίας,
δ) τη φιλοσοφία του εξιλαστήριου θύματος, που
παραθέτει μια έκδηλη εξήγηση για όλα τα κακά
του κόσμου, και ε) τον μιλιταρισμό, που
προετοιμάζει τις μάζες ψυχολογικά. Επιπλέον, ο
φασισμός χαρακτηρίζεται από τη συνεχή
ενασχόληση με την κοινωνική παρακμή, την
ταπείνωση και για αυτόν το λόγο αποτελείται από
αφοσιωμένους εθνικιστές, που τηρούν περιφρο-
νητική στάση απέναντι στον υλισμό και δίνουν
έμφαση στην ιδεολογική βάση του κινήματος
(Paxton, 2006: 28). Κάθε ερμηνεία του φασισμού
είναι απαραίτητο να αναδείξει το ρόλο των
κοινωνικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της χαμηλής
τάξης, η οποία παρέχει και τη μαζική υποστήριξη.
Είναι φανερό ότι η τάξη αυτή συνέβαλε σημαντικά
στη γένεση της κίνησης.
Από κοινωνιολογική άποψη η φασιστική
ιδεολογία είναι κατασκευασμένη στα μέτρα της
νοοτροπίας των δυσαρεστημένων πολιτών. Πιο
αναλυτικά, η ιδεολογία αυτή προσέλκυσε όλους
εκείνους τους απογοητευμένους και δυσαρεστη-
μένους που αναζητούσαν ένα στήριγμα και
επιθυμούσαν να εκτονώσουν την απογοήτευση
τους (Mann, 2004: 17). Αυτήν ακριβώς την
κατάσταση σπεύδει να εκμεταλλευτεί το φασιστικό
καθεστώς, για να προωθήσει τις ιδέες του και να
αυξήσει αριθμητικά τους οπαδούς του. Στις
κοινωνίες που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις
απαιτήσεις και τις ανάγκες των πολιτών τους
παρεισφρέει ο φασισμός. Οι πολίτες, όμως, αυτοί
διακρίνονται από ένα σοβαρό μειονέκτημα: την
έλλειψη κριτικής συνείδησης, ώστε να είναι σε
θέση να αντιληφθούν τις πραγματικές αιτίες των
κοινωνικών ελλείψεων και να ασχοληθούν με την
αλλαγή της κοινωνίας και όχι με την άκριτη ένταξή
τους σε τέτοιες οργανώσεις.
Κοινωνικοί παράμετροι για την ανάπτυξη του
φασισμού
-
κοινωνικές
διεργασίες
που
συμβάλλουν στην καλλιέργεια της φασιστικής
σκέψης
Ο φασισμός είναι απαραίτητο να γίνει
αντιληπτός ως αστικό αίσθημα-κίνηση, που έχει τις
ρίζες του στις κοινωνικές, οικονομικές και
πολιτικές συνθήκες που υπήρχαν στην Ευρώπη
κατά το πρώτο τρίτο του 20ου αιώνα (Tholfsen,
1984: 114). Η άνοδος του φασισμού σε μια
κοινωνία οφείλεται σε οικονομικές, κοινωνικές και
πολιτικές συνθήκες. Μια βαθιά και μακρόχρονη
ύφεση της οικονομίας, η οποία έχει ως άμεσο
αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας, με
επακόλουθο την αύξηση της εγκληματικότητας· η
απουσία ελέγχου της μετανάστευσης, που
δημιουργεί στους πολίτες το αίσθημα της
κοινωνικής ανασφάλειας και του κινδύνου. Η
αδυναμία διασφάλισης της ασφάλειας των
πολιτών οδηγεί στη διασάλευση της εμπιστοσύνης
στη δημοκρατία και την επικράτηση κοινωνικής
αναταραχής, την οποία εκμεταλλεύονται τα
φασιστικά καθεστώτα προφασιζόμενα πως είναι
σε θέση να ανατρέψουν την κατάσταση (Kühnl,
1979:162-3). Επιπρόσθετα, οι ανικανοποίητοι
εργαζόμενοι και οι αντιπαθείς εργοδότες που
απομυζούν τους εργαζόμενους, η μειωμένη εθνική
υπερηφάνεια και η έλλειψη εμπιστοσύνης στην
παραδοσιακή πολιτική ηγεσία εξαιτίας της
δυσάρεστης κοινωνικής κατάστασης δημιουργούν
πρόσφορο έδαφος για τη συγκρότηση και την
άνθιση
φασιστικών
οργανώσεων
που
παρουσιάζονται σαν νέες ριζοσπαστικές ομάδες,
έτοιμες να προσφέρουν το εναλλακτικό και
προοδευτικό
τρόπο
αντιμετώπισης
των
προβλημάτων, που θα βγάλει την κοινωνία από το
αδιέξοδο (Redding, 2004: 342-4). Σε μια τέτοια
κοινωνική κατάσταση αυτοί που δαιμονοποιούνται
είναι οι μετανάστες, που απορρίπτονται και
εξοβελίζονται από το κοινωνικό σύνολο, καθώς
θεωρείται από πολλούς ότι αποτελούν μια από τις
βασικές αιτίες της κρίσης, εξαιτίας του ότι είναι
πολυάριθμοι και αποζητούν την οικονομική και
κοινωνική ένταξή τους στην κοινωνία, σε μια
κοινωνία όμως που ασφυκτιά από την ανέχεια και
την καταπίεση και δεν είναι σε θέση να
απορροφήσει
ένα
τόσο
μεγάλο
αριθμό