Basic HTML Version
Φασισμός και εκπαίδευση: Χώρος επώασης του αυγού του φιδιού;
Καραμανώλη Ε.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
50
Ο φασισμός, όντας πολιτικό μόρφωμα, δομικά
παρουσιάζεται να αποτελείται από ένα σοβινιστή
δημαγωγό που αγορεύει με πάθος απέναντι σε ένα
εκστατικό πλήθος που στην πλειονότητα του
αποτελείται από καλογυμνασμένους νεαρούς
(Πουλαντζάς κ.ά., 1984), οι οποίοι παρελαύνουν με
στρατιωτικό βηματισμό και περιβολή. Τα
φασιστικά κόμματα και κράτη έχουν μια αυταρχική
και οργανωτική δομή, ο οπαδός του φασισμού
είναι απαραίτητο να ενθουσιάζεται με τη δομή του
κόμματος και την αυστηρότητα του, να προβάλει
στάση υπακοής χωρίς όρους και δισταγμούς
(Kühnl, 1979: 146). Άλλωστε, το σημαντικό στοιχείο
του φασιστικού δόγματος είναι η θετική
αξιολόγηση της βίας και του αγώνα (Payne, 2000:
31). Επιπλέον, στο φασισμό υπάρχει μια
ολοκληρωτική θέληση προσαρμογής των ατόμων
σε ένα και μοναδικό πρότυπο, στην κρατολατρία,
όπως και στην προσωπολατρία (Milza, 2004: 348).
Επίσης, ο ηθικός κώδικας του φασισμού
περιλαμβάνει την πειθαρχία και την υπακοή, την
πίστη και τη στρατιωτική τιμή, χαρακτηριστικά που
αποτελούν και τις βασικές αρετές του φαινομένου.
Ο φασισμός δίνει έμφαση στις συγκεντρώσεις,
τις πορείες, τα οπτικά σύμβολα, τις τελετές, τις
τελετουργίες, που έχουν κεντρικό ρόλο στη
φασιστική δραστηριότητα (Payne, 2000: 34). Η
πολιτική του δράση δεν περιορίζεται μόνο σε
συγκεντρώσεις που διακρίνονται για το φανατισμό
τους, αλλά δεν είναι σπάνιες και οι επιθέσεις, που
συνοδεύονται ακόμα και με ξυλοκόπημα, σε βάρος
μελών κάποιας δαιμονικής μειονότητας -κυρίως
φυλετικής- πραγματοποιώντας αιφνιδιαστικές
εισβολές.
Πιο
συγκεκριμένα,
επιθετικές
συμπεριφορές εκδηλώνονται σε εκείνες τις
κοινωνικές ομάδες που παρουσιάζουν διαφορές
λόγω της εμφάνισης και της
συμπεριφοράς τους
από την πλειοψηφία των πολιτών. Έτσι, φυλετικές,
εθνικές ή θρησκευτικές μειονότητες αποτελούν
αντικείμενο επιθετικότητας. Άλλωστε, η πλειο-
ψηφία των κινημάτων φασιστικού χαρακτήρα
έχουν ρατσιστικά και αντισημιτικά χαρακτηριστικά
από τη γέννηση του φαινομένου (Ευρυγένης, 1985:
27).
Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η φύση του
φασισμού παραμένει προβληματική και έχει
αποτελέσει θέμα συνεχών συζητήσεων και
διαξιφισμών. Παρά το γεγονός ότι είναι σχεδόν
αδύνατο να μιλήσουμε για αιτίες και ρίζες του
φαινομένου, χωρίς να οριστεί ο χαρακτήρας ενός
εξαιρετικά πολύπλοκου και πρωτεϊκού φαινο-
μένου, για να περιγράψουμε το φασισμό στην
ιστορική του μοναδικότητα και να εξηγήσουμε την
πρόοδο που τον παρήγαγε είναι απαραίτητο να
διερευνήσουμε τη σχέση του με τις πνευματικές
και ιδεολογικές παραδόσεις της Ευρώπης στις
αρχές του 20ου αιώνα.
Εκφάνσεις φασιστικής ιδεολογίας
Τα φασιστικά καθεστώτα τρέφονται από μία
ακραία ιδεολογία, ο λόγος τους είναι ρατσιστικός,
σεξιστικός και εθνικιστικός. Στο φασισμό
παρεισφρέουν ομάδες από διάφορες κοινωνικές
τάξεις. Αυτό οφείλεται στο ότι δεν τοποθετούνται
ξεκάθαρα και με ακρίβεια σε συγκεκριμένα
θέματα-προβλήματα, βασική όμως στόχευση τους
είναι η οργάνωση της νεολαίας, γιατί αναγνωρίζει
τους νέους ως ευπρόσβλητους και ως ένα πολιτικά
σημαντικό μέρος του πληθυσμού, το οποίο μπο-
ρούν πιο εύκολα να πείσουν, να φανατίσουν και
να μαζοποιήσουν. Ο φασισμός υμνεί το καθήκον,
τη νομιμοφροσύνη και τη φυσική ζωτικότητα και
για αυτό το λόγο προκαλεί τους νέους να
χρησιμοποιούν τη φυσική τους ενέργεια, τον
ιδεαλισμό, και την ανταγωνιστικότητα στο όνομα
της εθνικής προόδου. Οι ηγέτες των φασιστικών
κομμάτων ενθαρρύνουν τα μέλη τους να θέτουν
τις ομάδες των νέων σε προτεραιότητα, γιατί αυτοί
είναι το κομμάτι του πληθυσμού που επιδιώκουν
να προσελκύσουν, μιας και οι νέοι επιθυμούν να
υποσκάψουν την παραδοσιακή αυθεντία των
γονέων και του σχολείου (Redding, 2004: 342-4).
Η φασιστική ιδεολογία εκφράζει τη δυσα-
ρέσκεια των μαζών προς τις υπάρχουσες κοινω-
νικοοικονομικές συνθήκες. Η ιδεολογία αυτή διαρ-
θρώνεται με βάση συγκεκριμένα στοιχεία, στα
οποία οφείλει την αποτελεσματικότητά της: α) την
ιδεολογία της κοινότητας σύμφωνα με την οποία