Basic HTML Version
Από την «τρίτη Ρώμη» του Mazzini στη «Roma Fasista» του Mussolini Παυλή Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
30
τέλει αποφασίστηκε να τον αφήσουν απομο-
νωμένο σε μια ηρωική μοναξιά που θα υπο-
γράμμιζε την αρετή της προσωποπαγούς εξουσίας.
Τα αγάλματα άλλων πρωταγωνιστών του Risor-
gimento τοποθετήθηκαν σε λόφους της Ρώμης —
όπως του έφιππου Garibaldi με τους μαχητές του
στο Gianicolo και του Mazzini καθήμενου και
σκεπτόμενου στον Aventino, από όπου μπορούσε
να αγναντεύει για πάντα τον μεγαλύτερο ιπ-
πόδρομο της αρχαιότητας.
Στα χρόνια του Umberto Ι πυκνώνουν οι
αναφορές στη Μεγάλη Ιταλία. Αποτελούσε κομ-
μάτι της φιλόδοξης πολιτικής που περνούσε από
τις μεγάλες λεωφόρους του αποικιοκρατικού
σχεδίου ως τα βορβορώδη σοκάκια της εργατικής
εξαθλίωσης, που στην περίπτωσή του Umberto I
θα απαντηθεί με το δεινότερο, για εκείνον, τρόπο·
έμεινε στην ιστορία ως ο βασιλιάς που δολο-
φονήθηκε από έναν εργάτη. Το «Vittoriano»
εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 1911 από τον
Vittorio Emanuele Orlando λίγους μήνες πριν την
«ανάκτηση» της Λιβύης, στην οποία θα επε-
κτείνονταν οι ιταλικές αγροκαλλιέργειες. Την ιστο-
ρική νομιμοποίηση προσέφερε αφενός το ιδεο-
λόγημα πως η αρχαία αγροτική ανάπτυξή της
οφειλόταν στους Ρωμαίους —ενώ είχε βασιστεί
στο ανεπτυγμένο αρδευτικό καρχηδονιακό σύστη-
μα— αφετέρου η επιλεκτική αρχαιολογία, που
γύρισε την πλάτη της στην Κυρηναϊκή μόλις
αντιλήφθηκε πως τα αρχαιοελληνικά κατάλοιπα
απομάκραιναν την έρευνα από το ρωμαιοκεντρικό
στόχο. Έτσι επικεντρώθηκε στην Τριπολίτιδα, διά-
σημη για τις αρχαϊκές φοινικικές πόλεις ελ-
λιμενισμού τις οποίες, ωστόσο, η γέννηση του
αυτοκράτορα Σεπτίμου Σεβήρου καθιστούσε
συλ-
λήβδην
ρωμαϊκές. Προς επίρρωση, τα ρωμαϊκά
γλυπτά που ανασύρονταν κυκλοφορούσαν σε
γραμματόσημα στην Ιταλία (Altekamp, 2004: 58-
67).
Η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν ήταν
καταιγιστική. Ο «
μέτριος ποιητής
Giuseppe Lip-
parini
» ακολούθησε με ενθουσιασμό τα στρα-
τεύματα στη Λιβύη και είχε καλωσορίσει την
ιταλική απόβαση απαγγέλλοντας ένα τετράστιχο,
πάνω από αρχαίο τάφο, για λογαριασμό του
αγνώστου ρωμαίου στρατιώτη: «
Μετά από μια
σιωπή αιώνων ξυπνώ και ακούω πάνω απ’ το κε-
φάλι μου να χλιμιντρίζουν μέσα από ποδοβολητά
τα άλογα του Λάτιο
[…]
η Ρώμη επιστρέφει,
σήμερα, στη δόξα που υπήρξε
» (Del Boca, 1986:
149).
Φασιστικές αναγνώσεις της αρχαιότητας: η
συντριπτική νίκη των εντυπώσεων
Στις 19 Μαΐου 1923 μια μυστηριώδης γυναίκα
ντυμένη στα κόκκινα απίθωσε στα χέρια του
προέδρου του Εθνικού Φασιστικού Κόμματος
(PNF), Benito Mussolini, ένα τσεκούρι ανάμεσα σε
δώδεκα ράβδους από λευκή σημύδα δεμένες με
δερμάτινα λουριά, τις
fasces
. Αποτελούσε μέρος
μιας «προφητείας» που είχε εξυφανθεί απ’ όταν
ανακαλύφθηκε ένα τσεκούρι σε ετρουσκικό τάφο
στο Βιτέρμπο: πως όποιος έπαιρνε τις δέσμες-
σύμβολα της ρωμαϊκής υπατίας, θα γινόταν
«ύπατος του κράτους».
Η Ιστορία είχε φανεί εξαιρετικά σπάταλη με τη
χρήση των
fasces
, που έδωσαν το όνομά τους στο
κόμμα του. Με δέσμες ράβδων οι Βουρβόνοι κο-
σμούσαν τους βασιλικούς οίκους ανάμεσα στους
άλλους θυρεούς νομιμότητας, με αυτές η γαλλική
επαναστατική κυβέρνηση συμβόλισε την ενότητα
και την εξουσία, ήταν σημαία του ελβετικού
καντονιού St. Gallen και σύμβολο των μεταρ-
ρυθμιστικών κινημάτων στη Σικελία τη δεκαετία
του 1870, με γνωστότερο το «Fasci Siciliani». Έτσι,
μόνο μετά την ανακατασκευή τους στην «αυ-
θεντική» μορφή των ρωμαϊκών χρόνων μπορούσαν
να αποτελέσουν σύμβολα του φασιστικού κόμ-
ματος, την οποία ανέλαβε ο
par excellence
αρχαι-
ολόγος Giacomo Boni ετοιμάζοντας αποστολή στη
βόρεια Ευρώπη που θα τους προμήθευε τη σπάνια
λευκή σημύδα. Εξάλλου, η εποχή Mussolini αποτέ-
λεσε αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της αλληλε-
ξάρτησης αρχαιολογίας και πολιτικής. Η ντυμένη
στα κόκκινα γυναίκα επίσης ήταν αρχαιολόγος, η
Cesarina Ribulsi όπως μαθεύτηκε αργότερα και
αρχαιολόγος ήταν και ο Evelino Leonardi, χάρη
στον οποίο αποφεύχθηκε η προγραμματισμένη
αποστολή αφού βρήκε λευκές σημύδες στις όχθες