Basic HTML Version
Από την «τρίτη Ρώμη» του Mazzini στη «Roma Fasista» του Mussolini Παυλή Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
29
ας τους, που οδήγησε ακόμα και σε συγκρούσεις
με την οικογένεια του Garibaldi για την πολιτική
αξιοποίηση της σωρού του —τόσο έντονες ώστε να
απασχολήσουν και τον Τύπο της απέναντι όχθης
του Ατλαντικού (Του Ανταποκριτή, 12.12.1907).
Εντέλει, ο επικεφαλής των Ερυθροχιτώνων, αντί να
καταλήξει σε ένα μαυσωλείο στη Ρώμη που θα
επισκέπτονταν οι μελλοντικές γενιές ενταφιάστηκε
στην Καπρέρα, στο πετρώδες νησάκι βόρεια της
Σαρδηνίας όπου είχε αποσυρθεί τα τελευταία
χρόνια της ζωής του αρνούμενος να εξαργυρώσει
με κάποιο αξίωμα το ρόλο του στη δημιουργία της
Ιταλίας. Πάντως η κυβέρνηση δεν υλοποίησε την
επιθυμία του για αποτέφρωση. Έστω κάτω από
έναν ταπεινό γρανιτένιο ογκόλιθο θα ήταν χρησι-
μότερος, όπως δεν πραγματοποιήθηκε η επιθυμία
του Vittorio Emanuele II, πρώτου βασιλιά της
Ιταλίας ως το 1878, να ενταφιαστεί στο Τορίνο: ο
γιος του, βασιλιάς Umberto I, αποδέχτηκε το
αίτημα της Κοινότητας της Ρώμης να κρατήσει το
ταφικό μνημείο του αποκαλούμενου «Padre della
Patria» (=Πατέρας της Πατρίδας) στην πρω-
τεύουσα.
Εξαρχής κρίθηκε απαραίτητη μια πολιτισμική
πολιτική που θα καλλιεργούσε την «ανέκαθεν»
υπάρχουσα και «αδιαμεσολάβητη» εθνική και
πολιτισμική ενότητα —παρά τις ενδιάμεσες
παρουσίες Οστρογότθων, Βυζαντινών, Αραγονέ-
ζων, Νορμανδών, Ανδεγαυών. Οι ρωμαϊκές αρχαι-
ότητες ήταν το όχημα στην ανάδειξη της «ανέ-
παφης» ιταλικής κουλτούρας κι όπως έγραφε ο
εκδότης και βουλευτής Ruggiero Bonghi, «
αυτό το
χώμα πρέπει να αγιοποιηθεί· πρέπει ν’
αναζητήσουμε
σε αυτό τις μνήμες, τα ίχνη της πιο
ένδοξης εποχής της Ιστορίας της Ιταλίας
»
(3.10.1870). Μια «
ένδοξη εποχή
» που θα
συνδεόταν ευθύγραμμα με τη νεορωμαϊκή ιταλική
ταυτότητα, όπου μύθοι, αρχαιότητες, αγροτικά ε-
παναστατικά κινήματα και πατριώτες του Risor-
gimento διαπλέκονταν με την αλαζονεία της
μοναρχίας και τα συμφέροντα της ανερχόμενης α-
στικής τάξης. Με την ίδια ευκολία, το όνομα του
Garibaldi θα γίνει παιάνας των ιταλών στρατιωτών
κατά την ιμπεριαλιστική απόβαση στη Λιβύη το
1911, παράδειγμα στρατιωτικού εθελοντισμού
από τον Mussolini (2.2.1918) και πρότυπο θάρρους
από τον εργατικό Τύπο όταν οι Ναζί εισβάλλουν
στον ιταλικό βορρά —«
σήμερα ο Garibaldi
επιστρέφει
καβάλα στ’ άλογο, στο ιταλικό χώμα
[…]
οπλίζει την καραμπίνα του
[…]
και καλεί, όπως
το 1849, το λαό να υπερασπιστεί την πόλη του
»
(Alicata, 10.9.1943). Εδώ που οι αρχαιολογικές
ανακαλύψεις του ύστερου 19ου αιώνα στο Vulci
θα ανοίξουν την πόρτα σε ένα «ετρουσκικό
όνειρο» ανάλογο με το «γαλατικό» των Γάλλων, το
«δρυιδικό» των Βρετανών και το «βικινγκικό» των
Σκανδιναβών, όταν και στο Νότο εξελίσσονταν οι
ανασκαφές στις αρχαίες ελληνικές πόλεις, ωσότου,
στις αρχές του 20ού, εστιάσουν σε οικισμούς
αυτοχθόνων, Σαμνίτες, Όσκους, Λουκανούς,
Μεσσάπιους, Σικανούς και τους άλλους που
ζούσαν εκεί πριν την έλευση των Ελλήνων.
Επί βασιλείας Umberto I (1878-1900) εγκαι-
νιάζεται ο χώρος στέγασης αρχαίων συλλογών,
που κάτω από τον όρο «Εθνικό Μουσείο Ρώμης»
συγχώνευε ευρήματα αρχαιοελληνικά, βησι-
γοτθικά, αιγυπτιακά, μαλτέζικα καθώς και παπικά
αντικείμενα των Μέσων Χρόνων. Ο ίδιος αποφα-
σίζει και την ύψωση μνημείου στον πατέρα του,
παρότι στρατιώτες, αλλά και λαός από την επαρχία
ήδη συνέρρεαν σε πομπές στο Πάνθεον, όπου
ήταν ενταφιασμένος. Αλλά ένα μνημειακού μεγέ-
θους οικοδόμημα σε περίοπτη θέση στο αρχαίο
κέντρο θα υπενθύμιζε την «αποκα-τασταθείσα»
ενότητα, κυρίως σε όσους αρνούνταν την
ενοποίηση υπό το σκήπτρο του «ξένου» από τη
Σαβοΐα, κάποτε γαλλική κομητεία των Προβη-
γκιανών Άλπεων. Για αυτούς τόσο ο «Πατέρας της
Πατρίδας» όσο και η αυταρχική πολιτική και τα
τραπεζικά σκάνδαλα της βασιλείας του γιου του,
εκπροσωπούσαν «τον αλλοεθνή δεσποτισμό».
Παρά τις ενστάσεις για την ανέγερση του πιο
εθνικού από όλα τα εθνικά μνημεία σε ένα σημείο
που θα ισοπέδωνε αρχαιότητες της Αγοράς του
Καίσαρα, το «Vittoriano» —η «γραφομηχανή» ή
«γαμήλια τούρτα», όπως ειρωνικά αποκαλούνταν
το τεράστιο πομπώδες κτήριο— άρχισε να χτίζεται
με λευκό μάρμαρο της Μπρέσια. Η διένεξη περι-
στράφηκε και γύρω από τις μορφές που θα
πλαισίωναν το άγαλμα του έφιππου βασιλιά· εν-