Basic HTML Version
Ο ρατσισμός της ναζιστικής ξενοφοβίας
Κουζέλης Γ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
21
σμός, εθνοκεντρισμός, αντισημιτισμός, εθνικισμός
και –έστω και χωρίς τη σωστή κατάληξη–
ξενοφοβία.
Πρόκειται ταυτοχρόνως για εκείνους τους
πρακτικούς λόγους που σε ιστορικά προσδι-
ορισμένες συγκυρίες τέμνονται με τον ολοκλη-
ρωτισμό και τον αυταρχισμό, τους «ισμούς»
δηλαδή που τείνουν σε δυναμικούς αποκλεισμούς
και επιβολή αυθαίρετης εξουσίας. Στην τομή αυτή
ξέρουμε πως αναδύεται ο φασισμός, όπως
συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, αλλά σε κάποιο
βαθμό και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (βλ.
Κουζέλης, 2012).
Μίλησα για δέσμη πρακτικών λόγων καθώς η
σχέση μεταξύ τους είναι σύνθετη και διαφο-
ροποιημένη, παίρνει διαφορετικές μορφές εντός
διαφορετικών κοινωνικών σχηματισμών. Όσο
όμως κι αν διαφέρουν, και διαφέρουν, υπάρχει
μια ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ τους που συγκροτεί
στο εσωτερικό της δέσμης τους έναν ενιαίο άξονα.
Είναι ο άξονας πολιτισμικής ή και ψευδο-φυσικής
διάκρισης και υποταγής, καθοριστικός για τον
τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικοί δρώντες στις
σύγχρονες κοινωνίες βιώνουν τη γύρω τους
πραγματικότητα –τον τρόπο με τον οποίο μαθαί-
νουν να αποδέχονται κοινωνικούς αποκλει-σμούς,
περιθωριοποιήσεις, την επιβολή των σχέ-σεων
αυθεντίας και εξουσίας και βέβαια, τελικά, την
συχνότατα αμεσολάβητη δύναμη του ίδιου του
κεφαλαίου καθώς και την κρατική βία.
Υπ’ αυτή την έννοια ο νεοφιλελευθερισμός σε
συνθήκες παγκοσμιοποίησης απλώς μας ξανα-
θύμισε πόσο άμεση είναι η άσκηση της εξουσίας
του κατά Μαρξ «αυτόματου υποκει-μένου», του
κεφαλαίου, πόσο ελάχιστα δημο-κρατικές –
συμμετοχικές, διαλογικές και δημό-σιες– είναι οι
πρακτικές και στρατηγικές αυτής της εξουσίας.
Επομένως, αν και κάθε βήμα ενίσχυσης του άξονα
που συγκροτείται από τη δέσμη των παραπάνω
πρακτικών λόγων (τον συγκρατώ βάσει των άκρων
ως άξονα ρατσισμού-ξενοφοβίας) συνιστά μια
παλινδρόμηση σε προ-αστικές αρχές κοινωνικής
οργάνωσης, ο ρόλος του στη νεωτερική κοινωνία
είναι απολύτως λειτουργικός. Επαναφέρει και
νομιμοποιεί τις συνθήκες ανισότητας και μη ή και
αντι-λαϊκής άσκησης της εξουσίας που η δυναμική
των αστικο-δημοκρατικών αρχών και αξιώσεων
τείνουν να ανατρέψουν. Επαναφέρει και νομι-
μοποιεί δηλαδή την αντιφατική σχέση σύμπτωσης
και απώθησης μεταξύ καπιταλισμού και δημο-
κρατίας.
Ξέρουμε πως ιστορικά δεν εμφανίζονται
πάντα όλες οι διαστάσεις του άξονα ρατσισμός-
ξενοφοβία, κάποιες μπορεί να απουσιάζουν ή να
είναι ασθενέστερες, κάποιες να επενδύονται σε
άλλες και κάποιες να επανεμφανίζονται σε νέες
μορφές. Συναρθρώνονται όμως και αποτελούν
πάντα διαφοροποιημένες εκδοχές οργάνωσης του
λόγου που εξασφαλίζει αποκλεισμό από την εξου-
σία, άνιση συμμετοχή και κατανομή, υποτέλεια
και περιθωριοποίηση. Η διαφοροποίηση αφορά
βεβαίως πρωτίστως τα θύματα, την κοινωνική
ομάδα εναντίον της οποίας στρέφεται ο λόγος
(τους εβραίους, τους ρομά, τους κομμουνιστές,
τους μουσουλμάνους, τους μετανάστες, τους
πρόσφυγες ...). Αφορά όμως ταυτοχρόνως το ιδεο-
λογικό κριτήριο διάκρισης και την ποιότητα της
φαντασιακής θεμελίωσής του. Και η ποιότητα
αυτή κινείται στο παράδοξο συνεχές μεταξύ βιο-
λογικού και πολιτισμικού, μεταξύ κυριολεκτικού
ρατσισμού και ξενοφοβίας.
Η περίπτωση της Χρυσής Αυγής είναι από
αυτή την άποψη υποδειγματική. Η οργάνωση
αυτή δεν κινήθηκε μόνο από τη «φάλαγγα» στο
κόμμα (Ψαρράς, 2012: 11) και από την εγκλη-
ματική συμμορία στην κοινοβουλευτική παρουσία
(και διαρκώς
και
στην αντίστροφη κατεύθυνση),
αλλά κινήθηκε με ιδιαίτερη ευκολία από τον
απροκάλυπτο βιολογικό ρατσισμό στον ψευδο-
πατριωτικό εθνικισμό επενδυμένο με αντιμετα-
ναστευτική ξενοφοβία, χωρίς βέβαια να απομακ-
ρύνεται ποτέ από τον ανόθευτο αντισημιτισμό
που τη χαρακτηρίζει.
Το τελευταίο αυτό είναι που συνδέεται με την
ελάχιστα αντιληπτή εκτός Ελλάδας ιδιοτροπία της
ΧΑ: με τον εκπληκτικό βαθμό πιστής αναπα-
ραγωγής του πρωτότυπου ναζιστικού λόγου, του