Basic HTML Version
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
19
Ο ρατσισ ός
της
ναζιστικής
ξενοφοβίας
*
Γεράσιμος Κουζέλης
Καθηγητής Επιστημολογίας και
Κοινωνιολογίας της Γνώσης Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τομέας Κοινωνικής Θεωρίας και Κοινωνιολογίας,
gkouzelis@pspa.uoa.gr
Περίληψη
Η ενίσχυση των νεοναζιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα συνδέεται με την απαξίωση και
αποδόμηση των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών. Καταδεικνύει δε σε συνθήκες
κρίσης και πλήρους επικράτησης νεοφιλελεύθερων πολιτικών και ιδεολογίας την εγγενή
ένταση μεταξύ δημοκρατίας και καπιταλιστικής κοινωνικής οργάνωσης. Το ναζιστικό
δυναμικό αναπτύχθηκε όμως ταυτόχρονα στην τομή πρακτικών λόγων που ενυπήρχαν και
ενισχύονταν στην πρόσφατη ιστορία του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού: του
ρατσισμού, του εθνοκεντρισμού, του αντισημιτισμού και βεβαίως του εθνικισμού. Ο κοινός
άξονας αυτών των λόγων, η πολιτισμική ή και ψευδο-φυσική διάκριση και υποταγή,
επιβάλλει μια παλινδρόμηση σε εκείνες τις προ-αστικές αρχές κοινωνικής οργάνωσης που
χαρακτηρίζουν το φασισμό. Αυτός ο κοινός άξονας εκπροσωπείται στη ρητορική της Χρυσής
Αυγής με το σχήμα «φυλή – έθνος – λαός» που επιτρέπει την μέσω του «αίματος»
μετάφραση του προνεωτερικού βιολογικού ρατσισμού σε πολιτισμικό και αυτού σε
αμυντικό λόγο περί δικαιωμάτων.
Λέξεις κλειδιά:
Ναζισμός, φασισμός, ρατσισμός, ξενοφοβία, δημοκρατία, εθνοκεντρισμός,
φιλελευθερισμός, παγκοσμιοποίηση, πολιτισμός, λόγος, ιδεολογία.
Η Ελλάδα κατέχει, εντός Ευρώπης, την ιδιαίτερη
θέση μιας χώρας στην οποία ένα ποσοστό των
πολιτών της που κυμαίνεται κοντά στο 10%
ασπάζεται ή έλκεται από ναζιστικές αντιλήψεις –
ναζιστικές και όχι «απλώς» ακροδε-ξιές. Κι αν ως
προς το ποσοστό και την πολιτική του τοποθέτηση
η χώρα θα μπορούσε να συγκριθεί με την
Ουγγαρία (όπως άλλωστε και ως προς το κλίμα
οικονομικής κρίσης εντός του οποίου βιώνεται η
ναζιστική έκρηξη), εκείνο που διακρίνει την
ελληνική περίπτωση δεν είναι μόνο ο απρο-
σχημάτιστα ναζιστικός λόγος. Εκείνο που την
καθιστά αρνητικά υποδειγματική είναι η απουσία
εμποδίων στη διάδοση ενός τέτοιου λόγου σε μία
χώρα που βρέθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου
στην πλευρά των συμμάχων, που ανέδειξε έναν
σθεναρό και μαζικό αντιναζιστικό αγώνα και που
πλήρωσε πολύ σκληρά την αντίστασή της. Και
μάλιστα σε μια χώρα που, παρά τις τρεις
περιόδους δικτατορίας κι έναν αιματηρό εμφύλιο
εντός του 20
ου
αιώνα, από την πολιτειακή της
σύστασή στις αρχές του 19
ου
διέπεται από
δημοκρατικά συνταγματικά κάθεστώτα.
Αυτό που αρχικά και «απ’ έξω» φαίνεται
δυσερμήνευτο, η δυναμική δηλαδή της απαξίω-
σης και αμφισβήτησης της δημοκρατίας που
* Το κείμενο προέρχεται από εισήγηση στο συνέδριο του Πανεπιστημίου του Τελ Αβιβ
How racist are
modern societies? Racism and xenophobia in Israel and Europe today
(Τελ Αβίβ 20-21.11.2013).