Basic HTML Version
Ερμηνείες, ιδεολογία και κοινωνικό-ταξικό υπόβαθρο του φασισμού
Αλεξίου Θ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
13
λαίου στην αγροτική παραγωγή (λιπάσματα,
αγροτικά μηχανήματα κ.ά.) και η πτώση των τιμών
των αγροτικών προϊόντων δημιουργούσαν, τη
στιγμή που οι τιμές των βιομηχανικών προϊόντων
αυξάνονταν, τους οικονομικούς και κοινωνικούς
όρους για την όξυνση της ενδοαστικής
αντιπαράθεσης ανάμεσα στους Junkers και το
μονοπωλιακό κεφάλαιο. Σε αυτό το κοινωνικο-
οικονομικό πλαίσιο ο νόμος για την αγορά και τον
εποικισμό υπερχρεωμένων αγροκτημάτων στην
ανατολική Γερμανία που είχε περάσει η κυβέρνηση
του κεντρώου Brünning (με την ανοχή των
Σοσιαλδημοκρατών) (Μάιος 1932) ερμηνευόταν
από τις ενώσεις των γαιοκτημόνων που
υποστήριζαν πλέον ανοιχτά τους εθνικοσιαλιστές
ως «αγροτικός μπολεσβικισμός» (βλ.Winkler, 2012:
261).
Να λοιπόν οι κοινωνικές δυνάμεις που
υποστήριζαν
την
παλινόρθωση
και
την
αποκατάσταση της παλιάς τάξης πραγμάτων και
«απορρίπτοντας» τον αστικό εκσυγχρονισμό,
έδιναν περιεχόμενο στο σύνθημα
Blut und Boden
(
αίμα και γη
). Με αυτή την έννοια ο φασισμός δεν
συνιστούσε ουτοπία, όπως είδαμε παραπάνω,
αλλά δυστοπία. Επομένως, χωρίς τα κοινωνικο-
ταξικά ερείσματα, αυτό το «αντιαστικό» κίνημα με
αυτήν την κοινωνική ανομοιογένεια και με αυτές
τις ιδεολογικές αντιφάσεις θα παρέμενε, εφόσον ο
πόλεμος και η κοινωνική και οικονομική συγκυρία
τη δεκαετίας του ΄20 δεν το αναδείκνυαν ως
ανάχωμα στο εργατικό κίνημα, ένα εργαλείο
πίεσης και διεμβολισμού των συνδικαλιστικών και
πολιτικών οργανώσεων της εργατικής τάξης που
θα αντιμετωπιζόταν όπως περίπου ο Χίτλερ το
Νοέμβριο του 1923 στο «πραξικόπημα της
μπυραρίας», όταν συνελήφθη και καταδικάστηκε
5
,
την απώθηση των προκαπιταλιστικώνελίτ και κυρίως
μέσα από την κομματικοποίση του κράτους από το
NSDAP μακροπρόθεσμα στον εκσυγχρονισμό της
Γερμανίας.
5
Αντίθετα στην Ιταλία, ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄
παρέδωσε,παρόλο που η αστυνομία και ο στρατός
μπορούσαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία να διαλύσουν
τους μελανοχίτωνες που μετά την «πορεία προς τη
Ρώμη» είχαν στρατοπεδεύσει γύρω από τη Ρώμη, με
απλά και μόνο ως μια κίνηση «πολιτικού
ρομαντισμού».
ΙΙΙ. Ο κοινωνικό-ταξικός παράγοντας
Έχοντας ως αναφορά την κατάσταση στη
Γερμανία, εν μέρει και στην Ιταλία τη δεκαετία του
΄30 θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τώρα την
κοινωνική ή καλύτερα την εκλογική βάση του
φασισμού. Στις βουλευτικές εκλογές του 1928 το
Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα (NSDAP) παίρνει το
2,6% (800.000) των ψήφων (Σοσιολδημοκρατικό
Κόμμα (SPD) 29,8%, Κομμουνιστικό Κόμμα (KPD)
10,6%). Mε το ξέσπασμα της κρίσης το NSDAP το
Σεπτέμβριο του 1930 παίρνει 18,3% (6 εκατ.). Οι
άνεργοι φτάνουν από 3 εκατ. το 1929 (πριν το
κραχ) τα 4,5 εκατ. το 1931 και τα 6 εκατ. το 1932
(και 2 εκατ. αδήλωτοι), συνιστώντας μαζί με τις
οικογένειες σχεδόν το 1/3 του συνολικού
πληθυσμού. Εντούτοις οι άνεργοι ψήφιζαν τους
κομμουνιστές και όχι τους εθνικοσοσιαλιστές. Τον
Ιούλιο του 1932 μόνο το 13% των ανέργων ψηφίζει
τους Ναζί, ενώ το 44,4% ψηφίζει το KPD
(Flechtheim, 1976: 17). Το γεγονός αυτό περιορίζει
εκ των πραγμάτων τις δυνατότητες των
κομμουνιστών να κινητοποιήσουν την εργατική
τάξη στην παραγωγή (βλ. και Dorpalen, 1983: 86).
Οι κομμουνιστές και οι σοσιαλδημοκράτες ήταν
σχετικά
άτρωτοι
στην
εθνικοσοσιαλιστική
προπαγάνδα, καθώς η εκλογική βάση τους
αντιστοιχούσε σε μια σταθερή και συμπαγή
κοινωνική βάση. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα
εκλογικά ποσοστά του, ας πούμε, «μαρξιστικού
τόξου» SPD και KPD, κόμματα στα οποία ήταν
οργανωμένη η γερμανική εργατική τάξη δεν
έπεσαν πότε κάτω από 35-40%, ενώ ακόμη και στις
5 Μαρτίου 1933 με τον Χίτλερ Καγκελάριο και με
την τρομοκρατία των «ταγμάτων εφόδου» στους
δρόμους της Γερμανίας το KPD παίρνει το 12,3%
των ψήφων (από 14,3% τον Ιούλιο του 1932) και το
SPD το 18,3% (από 21,6% το 1932) (Winkler, 2011:
363· Paxton, 2006: 136). Από την άλλη, οι
υπερβατικές αξίες του καθολικισμού, αλλά και τα
συνταγματικό τρόπο την πρωθυπουργία στο Mussolini
στις 29 Oκτωβρίου 1922 (βλ. και Payne, 2000).