Page 100 - Microsoft Word - τελικό αρχείο

Basic HTML Version

Η κοινωνιολογία ως επιστήμη και η χρησιμότητά της
Παπαρίζος Α.
.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
100
και σε όλων των ειδών τα ανθρώπινα έργα,
εργαλεία και αγαθά κάθε είδους.
Θα ξεκινούσα από μία εύκολα αναγνωρίσιμη
διαπίστωση, η οποία στα μάτια των κοινωνικών
επιστημόνων
είναι
πολύ
δύσκολο
να
αμφισβητηθεί. Είχαν δίκαιο ο Μαρξ και ο Φρόυντ,
ο Βέμπερ και άλλοι κοινωνιολόγοι, όταν
διαπίστωναν ότι οι ιδέες είναι πανίσχυρες. Δεν
υπάρχει τίποτε ισχυρότερο από τις αντιλήψεις και
τις ιδέες, θα μπορούσα να ισχυριστώ, συμπλη-
ρώνοντας, μάλιστα, με βάση τις διαπιστώσεις τις
οποίες πραγματοποιώ από την μελέτη των
θρησκειών, ότι όσο πιο παράλογη είναι μία
αντίληψη-ιδέα, τόσο πιο ισχυρή μπορεί να γίνει
αρκεί αυτοί που την υποστηρίζουν να την
συνδέουν με έναν κάποιον τρόπο με την ιστορικο-
κοινωνική κατάσταση του ανθρώπου και της
κοινωνίας του.
Αυτό το διαπιστώνουμε παντού στην ιστορία.
Από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Οι ιδέες είναι κάποιες αντιλήψεις με τις οποίες
αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, τις σχέσεις και
τα γεγονότα. Αντί-λαμβανόμαστε, σημαίνει
«λαμβάνουμε» καθώς είμαστε «αντί», απέναντι,
δηλαδή, ή και μέσα σε αυτό που αντί-
λαμβάνουμε. Αυτές οι ιδέες, οι αντιλήψεις
δηλαδή, μπορεί να είναι αντιλήψεις για το τι είναι
άνθρωπος και εργασία, τι είναι πολιτική και
εξουσία τι είναι θεός και ανθρώπινες σχέσεις, τι
είναι αγάπη και συνεργασία, προορισμός, κλπ.
Μέσα από αυτές τις ιδέες κατορθώνουν οι
άνθρωποι να δημιουργήσουν μία αντίληψη για το
τι είναι ο προορισμός του ανθρώπου, γιατί ζούμε
και γιατί πεθαίνουμε. Όλες οι συνολικές
ιδεολογίες και οι κόσμο-αντιλήψεις σε μία
κοινωνία έχουν να απαντήσουν σε αυτό ακριβώς
το ερώτημα: γιατί ζούμε, γιατί πεθαίνουμε και
ποιος είναι ο προορισμός του ανθρώπου, του
καθενός ξέχωρα, αλλά και της κοινωνίας
ολόκληρης.
Ο Χριστιανισμός, επί παραδείγματι, είναι ένα
σύνολο αντιλήψεων, οι οποίες εξηγούν ποιος
είναι ο προορισμός του ανθρώπου εδώ στη γη και
τι θα γίνει μετά το θάνατό του. Ενώ οι πολιτικές
ιδεολογίες με την σειρά τους εξηγούν ποιος είναι
ο προορισμός μιας κοινωνίας και πως σε μία
κοινωνία πρέπει να ζουν οι άνθρωποι. Παρου-
σιάζουν, δηλαδή, κάποιες διευκρινήσεις σχετικά
με την ιδιοκτησία και την εργασία, τον άνθρωπο
και την αλληλεγγύη, την κοινωνική πολιτική και
την παιδεία και οτιδήποτε μπορεί να αφορά την
κοινωνική ζωή. Είναι βέβαιο τελικά ότι όλα τα
συστήματα ιδεών, αποσκοπούν στο να πουν δύο
πράγματα: πρώτον, ποιος είναι ο ατομικός
προορισμός των ανθρώπων, σε συνδυασμό,
δεύτερον, με τον προορισμό τους συνόλου μιας
κοινωνίας.
Θα πρέπει και εδώ να αναφέρω ένα
παράδειγμα. Όταν μιλάμε για τους αρχαίους
Έλληνες, αναφερόμαστε στους προγόνους μας
μιλώντας στον πληθυντικό αριθμό. «Οι αρχαίοι
ημών πρόγονοι» ή «οι αρχαίοι Έλληνες» παρου-
σιάζονται ως αυτοί που δημιούργησαν τις μορφές
γνώσης και τέχνης, τις βάσεις και τις αρχές ενός
μεγάλου κατ’ εξοχήν πολιτικού πολιτισμού. Όταν
μιλάμε για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία
αναφερόμαστε στον «Έλληνα» χρησιμοποιώντας
τον ενικό αριθμό. Ο «Έλληνας», αποτελεί το
κεντρικό πρόσωπο μιας εντελώς ατομικής δράσης
ως εάν να απουσίαζαν οι Έλληνες. Οι αντιλήψεις
που έχουμε για τον προορισμό του σύγχρονου
Έλληνα και οι οποίες υλοποιούνται με κάθε μας
σκέψη και πράξη, είναι εντελώς ατομικές, όπως
και ο προορισμός. Δεν αναφερόμαστε στη
σύγχρονη Ελλάδα ως μία κοινωνία που αγκαλιάζει
και εμπεριέχει έναν προορισμό για όλους τους
Έλληνες, ούτε έχουμε αντιλήψεις για έναν
κοινωνικό ή πολιτικό, συλλογικό κατ’ αρχάς,
προορισμό.
Το πέρασμα από την κοινωνία στο άτομο
είναι τρομακτικό. Χρειάστηκαν τουλάχιστον χίλια
χρόνια για να συμβεί το πέρασμα αυτό στην
ελληνική κοινωνία και στον πολιτισμό. Ο
«Έλληνας ως ιερό πρόσωπο» κυριάρχησε με τα
προσωπικά του συμφέροντα και τις ανάγκες του,
ενώ η σύνολη κοινωνία ως τόπος και χρόνος όλων
των προσωπικών προορισμών έχει υποχωρήσει
και από τις αντιλήψεις και από τις ατομικές και