Basic HTML Version
Βιβλιοκριτικές
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
54
την πρώτη ανεπαρκή για να συμπεριλάβει το
εύρος της συνάντησης με το άλλο ως όριο. Με
αφορμή τη μυθιστορηματική μορφή του
Ροβινσώνα Κρούσου, ο Θ. Χατζόπουλος αντιπαρα-
θέτει τον αιμομεικτικό με τον κοινωνικό δεσμό
εντοπίζοντας τη δυσφορία που προκαλεί ο τελευ-
ταίος στην ταυτόχρονη ύπαρξη στο Υπερεγώ και
του αιμομεικτικού δεσμού ως επιταγή και της
απαγόρευσής του.
Σε μια άλλη εκδοχή της αντιμετώπισης της
ετερότητας, το φροϋδικό θέμα της έλλειψης της
γυναίκας μεταφέρεται στο πεδίο της συνάντησης
και σχέσης των δυο φύλων (Κ. Γαλανοπούλου).
Εξετάζεται επίσης η σχέση μεταξύ υποκειμενικό-
τητας και νόμου και η αναγκαιότητα του Άλλου
«να συναρθρώσει την επιθυμία με τον λόγο» (σ.
157), να υπάρξει ως διαμεσολαβητής του κοινω-
νικού δεσμού και εγγυητής της ταυτότητας (Β.
Μαλισόβα-Χατζοπούλου). Ο κοινωνικός Άλλος
αναδεικνύεται ανεπαρκής, λόγω της έλλειψης
συνοχής και πίστης στο λόγο, για να εγγυηθεί τη
συγκρότηση της υποκειμενικότητας. Ο φετιχισμός
της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, η εξίσω-
ση και ανταλλαξιμότητα χρήματος, προϊόντων,
τεχνολογικών, ακόμα και σωματικών, οργάνων, η
έκπτωση του Ιδεώδους του Εγώ οδηγούν σε μια
δυσκολία έκφρασης του ψυχικού πόνου, μια
«λευκή μελαγχολία» (Ν. Σιδέρης). Η μεταμοντέρνα
ιδεολογία
απαρνιέται
την
έλλειψη
του
υποκειμένου και υπόσχεται μια πληρότητα μετα-
τρέποντας την απόλαυση σε υπερεγωτική επιταγή
απομακρυνόμενη από το δημοκρατικό λόγο, ίδιον
του οποίου είναι η διάλυση των δεικτών βεβαιό-
τητας μιας κοινωνίας (Γ. Σταυρακάκης).
Επιπροσθέτως, ο Δ. Παπαευθυμίου επικεν-
τρώνεται στο ά-λογο, το μη αφομοιώσιμο στα
πλαίσια του κοινωνικού δεσμού, όπως οι βιωμα-
τικές εμπειρίες του πρώτου δεσμού με τον άλλο, οι
οποίες, ελλείψει λόγου, εγγράφονται στη μνήμη
του σώματος και αποτελούν έναν μη προσβάσιμο
πυρήνα της ύπαρξης που μπορούν να εκμεταλ-
λευτούν ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως ο φασι-
σμός, περιορίζοντας το άτομο σε μέρος της μάζας.
Εαν το ασυνείδητο λειτουργεί ως «ομόλογο
του κοινωνικού δεσμού» (σ. 66) ο Γ. Γκιά-
στας μιλάει για το τραυματικό και τις εμπειρίες
που η ψυχική οικονομία του υποκειμένου αδυνα-
τεί να επεξεργαστεί και να αφομοιώσει. Απέναντι
στην πρόκληση αυτής της αφομοίωσης, η αισθη-
τική εμπειρία είναι μια πιθανή απάντηση. Ο
δεσμός διαστροφής που συνδέει τον ήρωα του
Blow up
του Antonioni με τα μοντέλα που
φωτογραφίζει, η κυριαρχία της σκοπικής ενόρ-
μησης και η αντικειμενοποίηση του άλλου είναι
αποτέλεσμα τραυματικών γεγονότων που δεν
μπορούν να επιστρέψουν στο υποκείμενο παρά
μέσα από μνήμες-οθόνες και από φαινομενικά
ασύνδετα μεταξύ τους αισθητηριακά, κινητικά και
αντιληπτικά τραυματικά στοιχεία (Σ. Μανωλόπου-
λος). Η προσπάθεια για ανάσυρση από τη λήθη
αυτών των αποκομμένων εντυπώσεων είναι,
σύμφωνα με τον Α. Βουτσά, και το ζητούμενο της
εγκατάστασης Αντανακλάσεις των Τσόκλη, Τρια-
νταφύλλου και Ξυδάκη, η οποία διερευνά βιωματι-
κά την ιστορικότητα του χώρου και την ψευδαί-
σθηση του παγώματος του χρόνου που προκαλεί
το έργο.
Τέλος, στα πλαίσια της θέσης της ψυχανάλυ-
σης στο κοινωνικό πεδίο, ο Θ. Τζαβάρας μελετά
την αμοιβή του ψυχαναλυτή ως προνομιακό
σημείο επαφής μεταξύ των δύο. Ο τρόπος με τον
οποίο εκφράζεται το αντίτιμο της ψυχανάλυσης, οι
συμπαραδηλώσεις του, μεταξύ συναλλαγής και
αναγνώρισης, η εξαφάνιση της υλικότητας του
χρήματος στην σύγχρονη κοινωνία, δίνουν τροφή
για σκέψη τόσο ως προς το ψυχαναλυτικό αντι-
κείμενο στο οποίο αντιστοιχεί η αμοιβή αλλά και
ως προς το «προϊόν» ψυχανάλυση στα πλαίσια της
μετακαπιταλιστικής κοινωνίας.
Απέναντι στην κοινωνική και ακαδημαϊκή
εμμονή για οριοθέτηση και στεγανοποίηση του
κλάδου των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επι-
στημών, σε πείσμα του όψιμου διαχωρισμού της
ψυχολογίας από καθετί το κοινωνικό και πολιτικό,
η προσέγγιση του παρόντος συμποσίου ανασκα-
λεύει το «χαμένο» δεσμό του υποκειμένου του
ασυνειδήτου με εκείνο του κοινωνικού γίγνεσθαι