Basic HTML Version
Πολιτιστικές ανακατατάξεις και τούρκικα σίριαλ
Κωνσταντοπούλου Χρ. & Λαροσέλ Δ.Λ.
στην «Ελλάδα της κρίσης»
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
41
ει τα νέα για τη διεθνή διάδοση των τηλεοπτικών
σειρών στον τουρκικό τύπο με διαφορετικό τρόπο,
αναφέροντας ότιοι πωλήσεις από τις τηλεοπτικές
σειρές γίνονται δεκτές με «επευφημίες νίκης», λες
και προέρχονται από κάποια «στρατιωτική
εκστρατεία» –θα πρέπει να είναι αυτό που
αποκαλούν νέο-οθωμανισμό».
Τα τούρκικα σήριαλ και η Ελλάδα της κρίσης
Μετά την «μεταπολίτευση», οι Έλληνες θεω-
ρούσαν στην πλειονότητά τους φανερό ότι είχαν
αφήσει πίσω την υπανάπτυξη και τη φτώχεια
(χαρακτηριστικά της «Ψωροκώσταινας» –αυτού
του ιδιαίτερα εύγλωττου και μειωτικού «εθνικού
επιθέτου»). Μαζί με τα αγαθά του σύγχρονου
πολιτισμού (όπως τα πρόβαλαν τα αστικά πρότυπα
του παλιού ελληνικού κινηματογράφου που
περιελάμβαναν οπωσδήποτε διαμέρισμα σε πολυ-
κατοικία, ηλεκτρικό οικιακό εξοπλισμό και ιδιωτικό
αυτοκίνητο) και κάποια πολιτιστικά χαρακτηρι-
στικά της σύγχρονης μαζικής κουλτούρας
18
(όπως
οι μάρκες των καταναλωτικών αγαθών ιδίως σε
είδη ένδυσης και αξεσουάρ), οι Έλληνες πέρασαν
γρήγορα από τα παραδοσιακά αγροτικά ήθη (τόσο
πολύ επηρεασμένα από τη γειτονική χώρα) που
αποτελούν ούτως ή άλλως πολιτισμικά κατά-
λοιπα
19
σε μια περίεργη φάση όπου το «μοντέρνο»
(το οποίο καλούνταν οι μάζες –ήδη από το 1960
μέσω του ελληνικού κινηματογράφου– να
ακολουθήσουν) δεν είχε πολιτιστικά εγκατασταθεί
και υπήρχε μόνο ως μία ρηχή και επιπόλαιη
επικάλυψη (κοινωνικής αμάθειας και ιστορικής
18
Του «αμερικανικού ονείρου» που απετέλεσε ένα
πλανητικό φαντασιακό χαρακτηριστικό.
19
Ένα είδος εθνικών αρχετύπων που εμφανίζονται με
τον ίδιο τρόπο που περιγράφει στο βιβλίο του
La femme
seule et le prince charmant
o J.-Cl. Kaufmann
αναφερόμενος στην ύπαρξη του αρχέτυπου του
«Πρίγκιπα του Παραμυθιού» στη σύγχρονη καθημερινή
γυναικεία κουλτούρα. Ως κατάλοιπα δηλαδή που
αντιστέκονται στην «εξέλιξη» των χαρακτηριστικών ενός
πολιτισμού και παρόλο που υποτιμώνται επίσημα,
συνεχίζουν να είναι σημαντικά ανεπίσημα και να κινούν
διάφορες σύγχρονες επιλογές!
αβλεψίας), έτοιμη να καταρρεύσει στην πρώτη
δυσκολία
20
.
Στη δύσκολη καμπή που διανύει σήμερα η
Ελλάδα, βρίσκεται πάλι μπροστά στην ανάγκη
προσδιορισμών. Η παραίνεση των τούρκικων
σήριαλ να εγκαταλειφθούν παλιές συνήθειες ως
προς τη θέση της γυναίκας και ως προς τα
ζητήματα τιμής (που συνεχίζονται στα χωριά των
συνόρων και της Ανατολής) χάριν ενός νέου
«ευρωπαϊκού» μοντέλου (που αποπνέουν οι
μοντέρνοι ρυθμοί της Κωνσταντινούπολης που
επιβάλλονται τελικά στις περισσότερες δημιουργί-
ες), θυμίζουν τις ταινίες του παλιού ελληνικού
κινηματογράφου, όπου το «νέο» τελικά αντικαθι-
στούσε το παλιό μετά από μια έντονη διαμάχη
αξιών. Φυσικά η συγκυρία δεν είναι ίδια και οι
διαφορές ανάμεσα στα δύο καλλιτεχνικά «παρα-
δείγματα» διαχείρισης καταστάσεων είναι πολύ
μεγάλες. Οι τουρκικές παραγωγές αποπνέουν π.χ.
μια σχέση με το δημόσιο και την εξουσία που αντι-
κατοπτρίζει κατάλοιπα ισχυρού κρατικού μηχανι-
σμού (ενώ στις ελληνικές δημιουργίες, ήταν κατά-
δηλο το «παιχνίδι» –ως κλεφτοπόλεμος– με την
εξουσία). Στις «κλασικές» ελληνικές κωμωδίες, η
περηφάνια των ηρώων (σε σχέση με την έννοια της
«τιμής») ήταν ένα επιδερμικό χαρακτηριστικό (ενώ
το ζητούμενο ήταν ουσιαστικά και πάντα η
επιβίωση). Οπωσδήποτε πρόκειται για είδη που
είναι πολύ διαφορετικά και η σύγκριση αφορά
μόνο ενδεικτικά κάποια παραδείγματα.
Τα δύο βασικά όμως σημεία που έχουν ενδια-
φέρον σήμερα σε σχέση με τις τουρκικές σειρές
που παίζονται στην Ελλάδα και έχουν και μεγάλη
τηλεθέαση είναι τα εξής:
Υπάρχει ένα σημαντικό κοινό στην Ελλάδα που
ταυτίζεται ακόμα με κάποιες πρακτικές που
αναδεικνύουν τα τουρκικά σήριαλ (κυρίως σε
σχέση με θέματα τιμής, οικογένειας και εθιμοτυ-
πίας που προφανώς βρίσκονται ριζωμένες στη
λαϊκή παράδοση –που βιάστηκε να αποποιηθεί
20
Ανεπάρκεια αστικής παιδείας, ακρωτηριασμός του
αγροτικού-λαϊκού πολιτισμού, κουλτούρα της υποταγής
και της μη-διεκδίκησης, αναρχία, ατομικισμός.