Basic HTML Version
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
34
Πολιτιστικές ανακατατάξεις και τούρκικα σίριαλ
στην «Ελλάδα της κρίσης»
Κωνσταντοπούλου Χριστιάνα
Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας
Τμήμα Κοινωνιολογίας
Πάντειο Πανεπιστήμιο
christiana.constantopoulou@panteion.gr
Λαροσέλ Δήμητρα-Λωράνς
Διεθνολόγος
larochelle.laurence@gmail.com
Λέξεις-κλειδιά:
Eθνική ταυτότητα, πολιτιστικές αναπαραστάσεις, λαϊκή κουλτούρα,
ΜΜΕ, τηλεοπτικά σήριαλ, ήπια ισχύς, συμπληρωματικότητα
εαυτού
και
άλλου
, σύγχρονη
καθημερινότητα, εθνικές επιλογές
Εισαγωγή
Το θέμα προσδιορισμού της εθνικής ταυτό-
τητας βρίσκεται στο κέντρο του σύγχρονου
ελληνικού πολιτισμού
1
. Επειδή η Ελλάδα ως κρά-
1
Την εποχή του Διαφωτισμού ο «Τούρκος» (ο
«μωαμεθανός») εμφανίζεται ως ο κατ’ εξοχήν
Άλλος
.
Όπως αναφέρει ο Κ. Μοσκώφ (1972) ενάντια σε αυτόν
τον δαίμονα, ο καλός ήταν η Ελλάδα, ενώ η αρχαία
Ελλάδα αποτελούσε ιδανικό: η αναζήτηση του
ευρωπαϊκού «εγώ» είναι ένα στοιχείο που έδρασε
άμεσα πάνω στην ελληνική ταυτότητα και η κυρίαρχη
τον 19
ο
αιώνα ιδέα της
καταγωγής
ταύτισε το
Νεοέλληνα με τον Αρχαίο, (σε αυτό το πλαίσιο, η
Ελλάδα φαινόταν ότι απειλείται από τον κατ’ εξοχήν
Άλλο
- δηλαδή τον Τούρκο). Η γέννηση όμως του
νεοελληνικού κράτους, καθώς και η νεοελληνική
ιστορία (με την κυριαρχία ξένων κομμάτων και
συμφερόντων, την οικονομική υποτέλεια και τις
αμφισβητήσεις ορίων κυριαρχίας) είναι συνυφασμένη
με την εξάρτηση από τη Δύση και τη νόθα
αστικοποίηση. Η «ελληνικότητα» προσδιορίστηκε κατά
καιρούς ως «ευρωπαϊκή», «βαλκανική», «μεσογειακή»,
ανάλογα με την τοποθέτηση διαφόρων δυνάμεων σε
σχέση με τις πολιτικές συγκυρίες (πολεμικές και
οικονομικές καταστροφές, ανταλλαγές πληθυσμών,
εμφύλιοι και δικτατορίες που ξανάριχναν κάθε φορά το
λαό στην απόγνωση και τη φτώχεια). Μετά τη
«μεταπολίτευση» του 1974 επανήλθε το ενδιαφέρον για
την ανάλυση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης και
για την απομυθοποίηση κάποιων στερεοτύπων που
συνέδεαν την εθνική συνείδηση και τον πατριωτισμό με
τη
λεγόμενη
εθνικοφροσύνη.
Ταυτόχρονα,
η
ευρωπαϊκή επιλογή φάνηκε ότι έλυσε το θέμα της εν
τος της περιφέρειας δεν γνώρισε ποτέ την επιβε-
βαίωση του «εθνικού εγώ» (παρά μόνο ως αναφο-
ρά στη σπουδαιότητα της αρχαίας Ελλάδας),
αφενός έχει αναγάγει τα θέματα «εθνικής υπερη-
φάνειας» σε πρωταρχικά, αφετέρου οι διαφόρων
ειδών υποτέλειες διαιωνίζουν τα προβλήματα της
εθνικής αξιοπρέπειας και εκτίμησης. Δεδομένης
της πρωτοφανούς, πλέον, μέσα στις παρούσες
συγκυρίες αδυναμίας της εγχώριας διανόησης να
εμπνεύσει διαφορετικές ερμηνείες στον καθορι-
σμό της «εθνικής μοίρας» και δεδομένης της
ολοκληρωτικής υποτέλειας στις «προσταγές του
ΔΝΤ», η ελληνική ταυτότητα βρίσκεται για μια ακό-
μα φορά σε αδυναμία προσδιορισμού
2
: τι είναι η
Ελλάδα, ποιος διοικεί αυτήν τη χώρα, πώς δέχεται
ένας λαός τη συνεχή έκπτωσή του από κατοχυρω-
μένα δικαιώματα. Πρόκειται για κάποια ερωτήμα-
τέλει τοποθέτησης της Ελλάδας στο πλαίσιο του
«ανεπτυγμένου»
και
«πολιτισμένου»
κόσμου,
τουλάχιστον για κάποια χρόνια, μέχρι που επήλθε η
συνειδητοποίηση ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο κι ότι η
ελληνική διακυβέρνηση έχει όλα τα χαρακτηριστικά των
κυβερνήσεων του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου».
2
Συναντούμε αυτήν την κατάσταση σε κάθε περίοδο
σύγκρουσης ή κρίσης: ως αντίθεση στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία το 1821, ως αντιμετώπιση της
Μικρασιατικής καταστροφής το 1922, ως αντίσταση στη
γερμανική κατοχή του 1940, ως ερμηνεία της επταετίας
μετά το 1974.