Basic HTML Version
Η κρίση ως ευκαιρία και η αξία μίας Νέας Παιδαγωγικής
Μαυροσκούφης Δ.Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 1, Σεπτέμβριος 2013
12
προβλημάτων. Η όλη προσέγγιση εντάσσεται σε
ένα σχήμα κυκλικό, του οποίου δύο βασικά σημεία
είναι η
πρόγνωση
, υπό την έννοια της επιμήκυνσης
ή της ανατροπής του παρόντος, και η
ουτοπία
,
νοούμενη ως κριτική αντιπαράθεση με το παρόν
και το παρελθόν, ως δημιουργική κοινωνική πράξη
(Jungk, 1973· Petrik, 2004). Συνιστά, λοιπόν, μια
εξαιρετικά σοβαρή υπόθεση με ύψιστη κοινωνική
σημασία και για αυτό δε μπορεί να αφήνεται
αποκλειστικά στους πολιτικούς ή στους οικονομι-
κούς κύκλους που χρησιμοποιούν τις επιστήμες και
τους επιστήμονες για τα δικά τους συμφέροντα,
ούτε καν στους ίδιους τους επιστήμονες, που όλο
και συχνότερα τα τελευταία χρόνια παριστάνουν
τους πολιτικούς.
Η στροφή σε ισχυρές παιδαγωγικές αξίες
ατομικής και κοινωνικής ηθικής προϋποθέτει,
βέβαια, κινητοποίηση όλων των δυνάμεων της
ατομικής και συλλογικής ύπαρξής μας. Η αλλαγή
σε σύνθετα και πολύπλοκα συστήματα δεν είναι
ποτέ γραμμική. Αντίθετα, διαμεσολαβείται από
πληθώρα φορέων και παραγόντων, πράγμα που
σημαίνει ότι ακόμη κι αν είναι γνωστή σε όλες τις
παραμέτρους της η σημερινή κατάσταση ενός
πολύπλοκου συστήματος, αυτό δε συνεπάγεται
αυτόματα ότι μπορεί να σχεδιαστεί η αλλαγή του
με τρόπο που να είναι απόλυτα προβλέψιμος
(Knight, 2002). Ωστόσο, σημείο στοχαστικής συνά-
ντησης μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλ-
λοντος μπορεί να αποτελέσει η
Νέα Παιδαγωγική.
Γιατί η μόρφωση, δηλαδή η μορφή του
προσώπου
και των κοινωνιών, δεν συγκροτείται μόνον ως
ιδεατή αφετηριακή σύλληψή του και ως αποτέλε-
σμα μιας ορισμένης παιδαγωγίας, αλλά και ως
κατευθυντήριος σκοπός και στρατηγική του μορ-
φωτικού εγχειρήματος.
Αν, λοιπόν, πράγματι ο τρόπος με τον οποίο
μια κοινωνία μεγαλώνει και εκπαιδεύει τα παιδιά
της αποτελεί δείκτη για την ποιότητα του
μέλλοντός της, τότε το αίτημα για μια φιλοσο-
φημένη και φιλοσοφούσα Παιδαγωγική είναι
επιτακτικό. Αυτή η
Νέα Παιδαγωγική
δε μπορεί
παρά να έχει στον πυρήνα της την ανθρωπο-
κεντρική θεώρηση του κόσμου, που ενοποιεί τον
άνθρωπο και τον συνδέει με τη φύση, και όχι την
εγωιστική, που τον αποδομεί και τον τεμαχίζει.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απαιτείται να
συνδεθεί η ατζέντα της προσωπικής επιτυχίας και
της κοινωνικής αποτελεσματικότητας με την
ατζέντα του ανθρωπισμού (Deakin Crick, 2005).
Είναι, ίσως, η μοναδική δυνατότητα, για να
μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία.
Υπό το πρίσμα αυτό, η λειτουργική εκπαίδευ-
ση και η επαγγελματική κατάρτιση των νέων δε
μπορεί να θεωρηθούν επαρκή στοιχεία για το
μέλλον. Αν τα παιδιά μας θα μείνουν εγκλωβισμέ-
να σε προσωπικά, κοινωνικά και οικονομικά αδι-
έξοδα, αν θα στραφούν σε «λύσεις» κατα-
στροφικές, ακολουθώντας τους κάθε ποικιλίας
κάπηλους, ή αν θα αποκτήσουν την ικανότητα και
τη βούληση να αγωνιστούν για τη βελτίωση και το
μετασχηματισμό της κοινωνίας, θα εξαρτηθεί σε
μεγάλο βαθμό από το είδος της συνείδησης που
θα αναπτύξουν. Το στοίχημα, πάντως, για την
έξοδο του ανθρώπου από την ανωριμότητά του,
σύμφωνα με τη ρήση του Kant, δεν πρέπει να
ξαναχαθεί. Πολλά εξαρτώνται από την αλλαγή του
παιδαγωγικού παραδείγματος. Κατά τα άλλα, η
στενοχώρια μας για τα παιδιά, που έχουν να
αντιμετωπίσουν δυσκολίες με την κρίση, είναι, εν
πολλοίς, υποκριτική.
Όσο κι αν αυτοί που ασχολούνται με το
σχεδιασμό του μέλλοντός μας πιστεύουν ότι είναι
ασφαλείς και αυτάρκεις στους πύργους τους ή ότι
εδώ μιλούμε για ουτοπίες, σκόπιμο είναι να
διαβάσουν το
Μωρίας Εγκώμιον
. Εκεί ο Έρασμος,
βάλλοντας κατά της διάθεσης των ανθρώπων να
στρέφονται σε αυθεντίες και ψέγοντας τις συμ-
βάσεις της λογιοσύνης, δείχνει ότι η τρέλα με τη
μορφή του πάθους, του ζήλου και της επιμονής
είναι υγιής τρέλα, ενώ η σοφία που συνοδεύεται
από έπαρση και υπεροψία είναι ψεύτικη.
«Πόσο
γλυκά παραλογίζονται»,
βάζει την Τρέλα να λέει,
«να χτίζουν κόσμους αναρίθμητους, να μετρούν σα
με το δάχτυλο ή με κλωστή τον ήλιο, το φεγγάρι, τ’
αστέρια, τους ουρανούς, να εξηγούν τ’ αστρο-
πελέκια, τους ανέμους, τις εκλείψεις κι όλα τ’
ανεξήγητα πράγματα, χωρίς ν’ αμφιβάλλουν ποτέ