Basic HTML Version
Φασισμός και εκπαίδευση: Χώρος επώασης του αυγού του φιδιού;
Καραμανώλη Ε.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
52
μεταναστών. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί ο
φόβος της μαζικής εισβολής ξένων και έτσι
δημιουργείται μια εμμονή σχετικά με την εθνική
και πολιτιστική ταυτότητα και την ασφάλεια που
νιώθει κάποιος στο κράτος του (Milza, 2004: 12).
Η δυσαρέσκεια των μαζών στρέφεται ενάντια
στο «σύστημα» που δε λειτουργεί αποτελεσματικά
και καταλήγει το φασιστικό καθεστώς να
λειτουργεί ως όργανο τρομοκρατίας για τη
συντριβή μειονοτήτων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα
από μια συστηματική κινδυνολογία για την ύπαρξη
του έθνους και το σχεδιαζόμενο αφανισμό του σε
συνθήκες κρίσης. Όσοι νιώθουν ευάλωτοι και
βιώνουν το δικό τους αδιέξοδο, βρίσκουν ένα
χώρο όπου μπορούν να ενταχθούν και να μη
νιώθουν μόνοι και αβοήθητοι, χωρίς σημείο
αναφοράς.
Η
δαιμονοποίηση
όσων
δεν
συμφωνούν με τη φασιστική ερμηνεία, η
καθαρότητα της φυλής και ο φετιχισμός μιας
αρρενωπής ελληνικότητας δίνουν τη λύση συχνά
με βίαιο τρόπο (Συμεωνίδης, 2013). Τα φασιστικά
καθεστώτα επιτελούν αυτό ακριβώς το έργο, του
εκφοβισμού και της προπαγάνδας. Αυτές οι
πρακτικές, όμως, δεν χαρακτηρίζουν ένα δημο-
κρατικό κράτος που διέπεται από δημοκρατικούς
θεσμούς, αλλά ένα παρακράτος. Και το φασιστικό
καθεστώς είναι το παρακράτος, που από τη
γέννησή του τροφοδοτούσε τα άγχη, τις
απογοητεύσεις και τις φιλοδοξίες των κοινωνικών
ομάδων που ένιωθαν ότι απειλούνταν από τον
προλεταριακό σοσιαλισμό και από τη μαζική
διάρθρωση του εμπορικού και βιομηχανικού
καπιταλισμού. Άλλωστε, το κράτος δικαίου δεν
μπορεί και δεν πρέπει να παραβιάζει τα
δικαιώματα
των
νόμιμων
ή
παράνομων
μεταναστών, δεν μπορεί να τους χτυπήσει, να τους
στείλει στο νοσοκομείο, να τους θέσει το δίλημμα:
ή θα φύγετε από τη χώρα ή θα χάσετε ζωή σας.
Η πραγματικότητα πια έχει γίνει τόσο ρευστή
που είναι πιθανό να φανταστούμε ένα κράτος
όπου όλοι κυβερνούν όλους. Έτσι, όποιος τύχει να
κερδίσει δύναμη θα τη χρησιμοποιήσει μέχρις
ότου συναντήσει μια ισχυρότερη δύναμη, που
μπορεί με τη σειρά του να κακομεταχειρίζεται τους
άλλους (Caplan & Feffer, 1986: 70). Όλα τα
φασιστικά
κινήματα
προσπαθούσαν
να
δημιουργήσουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης για τις
μάζες μέσω της κοινότητας, της συντροφικότητας
και μιας καινούργιας κοινωνικής ιεραρχίας που
βασιζόταν στη λειτουργικότητα, παρά στην
κοινωνική θέση (Payne, 2000: 624). Κατά συνέπεια,
ο φασισμός είναι σκόπιμο να εξεταστεί ως το
πρόβλημα των μαζών και όχι ως πρόβλημα του
προσώπου, του αρχηγού (Reich, 1974: 144).
Στις αρχές του 21ου αιώνα υπάρχουν ακόμα
λόγοι για να πάρουμε το φασισμό ακόμα πιο
σοβαρά. Καταρχάς, ο φασισμός εκδηλώθηκε στο
μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης της νεωτε-
ρικότητας και ήταν η βασική πολιτική θεωρία της
παγκόσμιας ιστορικής σημαντικότητας που δημι-
ουργήθηκε τον 20ο αιώνα. Άλλωστε, οι φασίστες
ήταν στην καρδιά της νεωτερικότητας. Επιπλέον, οι
φασίστες περιέλαβαν, περισσότερο από οποιον-
δήποτε άλλον, την κεντρική πολιτική εικόνα της
εποχής μας, το έθνος-κράτος μαζί με τις ιδεολογίες
και παθολογίες του. Επιπρόσθετα, η ιδεολογία του
φασισμού είναι απαραίτητο να λαμβάνεται
σοβαρά υπόψη και να εξετάζεται στο δικό της
πλαίσιο. Από τη στιγμή που ο φασισμός
προσέφερε αληθοφανείς λύσεις στα μοντέρνα
κοινωνικά προβλήματα, πέτυχε μαζική εκλογική
υποστήριξη. Άλλωστε, όσον αφορά τον βασικό
εκλογικό πυρήνα των φασιστών, διαπιστώνεται ότι
οι ψηφοφόροι τέτοιων κομμάτων στρέφονται προς
αυτά και λόγω των ειδικών σχέσεων του φασισμού
με την «ιερή εικόνα» του έθνους-κράτους Ο
φασισμός υπήρξε κίνηση υψηλών ιδεών, ικανή να
πείσει ένα σημαντικό μέρος δύο γενεών νέων
ανθρώπων (ειδικά υψηλά μορφωμένων) για μια
πιο αρμονική κοινωνική κατάσταση. Τέλος, για να
καταλάβουμε το φασισμό, είναι απαραίτητο να
καταλάβουμε πως οι άνθρωποι με φαινομενικά
υψηλά νεωτερικά ιδανικά μπορούν να δράσουν
για να παραγάγουν το «κακό».
Ο ρόλος του σχολείου και η σημασία της
ιστορικής εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση του
φασιστικού φαινομένου στην Ελλάδα