Basic HTML Version
Από την «τρίτη Ρώμη» του Mazzini στη «Roma Fasista» του Mussolini Παυλή Κ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
31
ενός παραπόταμου του Τίβερη (Colini, 1933). Στον
Boni, τον σχολαστικό διευθυντή των ανασκαφών
του Forum Romanum από το 1898, οφειλόταν και
η ανεύρεση του χαμένου στις επιστρώσεις ιερού
Lapis Niger
και του ενεπίγραφου λίθου με την
αρχαιότερη δημόσιου χαρακτήρα επιγραφή σε
αρχαϊκά λατινικά, που σύμφωνα με το θρύλο
υποδείκνυε τον τάφο του Ρωμύλου. Το εύρημα
άνοιξε το δρόμο για την
αδιαμεσολάβητη
ταύτιση
της σύγχρονης πόλης με την ένδοξη Ρώμη των
πατρι-κίων, τους οποίους, σύμφωνα με τον
αρχαιολόγο, είχαν διαφθείρει οι πληβείοι. Ο Boni,
περισσότερο οπαδός της μεταφυσικής αρχαι-
ολογίας παρά του Mussolini, ανέλαβε με
ευχαρίστηση όχι μόνο μια θέση στη Γερουσία αλλά
και την ιεροποίηση της προπαγάνδας του —
«fascismo sacro»— εφόσον ο φασισμός εμφα-
νιζόταν ως αναβιωτής της
caput mondi
και οι
προσωπικές μυθοπλασίες του έβρισκαν διέξοδο
στις πάνδημες φασιστικές παγα-νιστικές τελετές,
στις οποίες τιθόταν επικεφαλής (Consolato, 2006:
183-185).
Ας γυρίσουμε, όμως, μερικά χρόνια πίσω.
Στο ρεύμα που είχαν δημιουργήσει στην Ευρώπη
τα υφεσιακά αδιέξοδα του ύστερου 19ου αιώνα
οδηγώντας στην άνοδο του φυλετισμού και στην
όξυνση της πάλης για το μοίρασμα των εδαφών,
αν και ο αριστερός πρωθυπουργός Crispi είχε
υπογράψει την κατάργηση της θανατικής ποινής
και των αντι-απεργιακών νόμων, είχε υπογράψει
και την πρώτη επέμβαση στην Αιθιοπία ως
θιασώτης του μετασχηματισμού της νεοσύστατης
Ιταλίας σε αποικιοκρατική δύναμη. Ο Mussolini υ-
πήρξε προϊόν αυτού του θολού σοσιαλισμού και
της αυταρχικότητας της ιταλικής μοναρχίας που
φυλάκιζε και θανάτωνε διαδηλωτές. Παρέπαιε
ανάμεσα στη Μεγάλη Ιταλία και την πασιφιστική
δράση προτού διαφοροποιηθεί και ιδρύσει, με το
ασύμφορο για την Ιταλία τέλος του Μεγάλου
Πολέμου, την Αγωνιστική Ένωση (Fasci di
Combattimento). Για τον ιστορικό Renzo de Felice
η εγκαθίδρυση του φασισμού εξέφρασε την
πρόθεση της μεσαίας τάξης, κύριο αποδέκτη της
ιδεολογίας του, να αναλάβει ηγετικό ρόλο, παρότι
εξίσου
«
συμπύ-κνωνε
τα
καπιταλιστικά
συμφέροντα
» (1968: 5, 8, 14). Ο Mussolini,
εξάλλου, εγκωμίαζε τις δυνα-τότητες του
καπιταλισμού στην εφημερίδα που εξέδιδε,
Il
Popolo d’Italia
: είναι η «
εξελισσόμενη αξία στους
αιώνες
» κι όχι «
το μέσο εκμετάλλευσης που
παρουσιάζει
η
σοσιαλιστική
ηλιθιότητα
»
(14.1.1921). Στη χώρα που είχε νικήσει στον
πόλεμο αλλά είχε χάσει στην ειρήνη (με την
ασύμφορη Συνθήκη των Βερσαλλιών), ψήφο στον
Mussolini πρόσφεραν ακρωτηριασμένοι βετεράνοι,
χήρες, γαιοκτήμονες και λιανέμποροι, πρώην
συνδικαλιστές και φουτουριστές καλλιτέχνες. Ένα
μωσαϊκό ψηφοφόρων περιώνυμο για την ετε-
ρογένειά του που τη μεταπολεμική περίοδο περι-
φερόταν οργισμένο χάρη στα οικονομικά προ-
βλήματα που είχε δημιουργήσει ο πόλεμος και η
εγρήγορση του φασιστικού κινήματος έμοιαζε ικα-
νή να αντιμετωπίσει. Οι μεγαλοαστοί δεν χρει-
άστηκε να πειστούν από τα μουσολινικά φληνα-
φήματα για να προσχωρήσουν στον ραγδαία αυξα-
νόμενο φασισμό· εδραζόμενοι στην οικονομική
ισχύ τους γνώριζαν πως όποιος κι αν διαχειριζόταν
την εξουσία δεν θα αργούσε να συμβιβαστεί με τα
συμφέροντά τους που εξάλλου παρουσιάζονταν
ως «εθνικά». Αλλά οι αγρότες και οι μικροέμποροι
που χρηματοδοτούσαν από το υστέρημά τους το
κίνημα σε μεγάλο βαθμό αγνοούσαν πως επίσης
το χρηματοδοτούσαν βιομήχανοι και τραπεζίτες,
και πως οι ανώτεροι αξιωματικοί της αστυνομίας
και του στρατού χορηγούσαν όπλα, πυρομαχικά
και στολές στις φασιστικές συμμορίες για την
καταστολή των αντι-φασιστών και του εργατικού
κινήματος (Francescangeli, 2000
·
Franzinelli, 2003).
Έτσι σύντομα δυσαρεστήθηκαν βλέ-ποντας πως ο
Νότος παρέμενε αντικείμενο εκμε-τάλλευσης των
μεγαλογαιοκτημόνων όπως ο Βορ-ράς των
βιομηχάνων, οδηγώντας το φασισμό στην πρώτη
κρίση του (De Felice, 1968: 5-8) αφού, παρά τα
μουσολινικά επαναστατικά τσιτάτα του ’20 και του
’21, και τις καρικατούρες ευτραφών εργο-λάβων
σε φυλλάδια να εκλιπαρούν γονατιστοί τα
φασιστικά τάγματα, η πλειοψηφία των υπουργών
του το 1922 ήταν επιχειρηματίες. Οι ταραχές στη
Ρώμη και οι κατηγορίες που δέχτηκε ο Mussolini
για τη δολοφονία του σοσιαλιστή βουλευτή Giaco-