Page 20 - Microsoft Word - τελικό αρχείο

Basic HTML Version

Ο ρατσισμός της ναζιστικής ξενοφοβίας
Κουζέλης Γ.
Κοινωνίας Δρώμενα, τ. 2, 2014
20
οργανώνει τη συστηματική της καταπολέμηση ως
πολιτικό πρόγραμμα, καθίσταται λιγότερο παρά-
δοξο όταν στη θέση της απουσίας δημοκρατικής
παράδοσης τοποθετήσουμε την έμπρακτη και
βαθιά αμφισβήτησή της. Μία πρακτική αμφι-
σβήτηση που έχει δυο σκέλη.
Το πρώτο αφορά τη συντήρηση του αντιδη-
μοκρατικού, αλλά και ρητά φασιστικού δυναμικού
και των πολιτικών και ιδεολογικών αξιώσεών του.
Στην Ελλάδα η δημοκρατία καταλύθηκε μεν ρητά
μόνο από τα δικτατορικά καθεστώτα και τη
ναζιστική κατοχή, αλλά υπονομεύτηκε κάθε φορά
κατά την ανάκτηση της από τους κρατικούς
μηχανισμούς που ελέγχουν τις σχέσεις εξουσίας
και ιδεολογίας. Από τη μη-κάθαρση ως την εν
τέλει δικαίωση, οι υποστηρικτές των δικτατοριών
και –πολύ χειρότερα– οι συνεργάτες των ναζί
εξασφάλισαν, με τη βοήθεια των εν πολλοίς
αναλλοίωτων κατασταλτικών μηχανισμών, στρα-
τηγικές αναπαραγωγής τους: στρατηγικές στήρι-
ξης των συμφερόντων τους (δικτυώσεις με
επιλεγμένες μορφές κεφαλαίου, αλλά και
οικογενειακά-πελατειακά δίκτυα με πολιτική
εκπροσώπηση), καθώς και στρατηγικές καλλι-
έργειας άρρητων διεκδικήσεων και μη εμφανί-
σιμων νοοτροπιών. Ότι ο φιλοφασιστικός λόγος
μπόρεσε να διατηρήσει επί μισό αιώνα τα
ερείσματά του παρά τον κοινωνικό στιγματισμό
των πρακτικών και ιδεών του και παρά την
επικράτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος
οφείλεται βεβαίως και στη διαρκώς ανοικτή
δυνατότητα προστατευτικής μετάλλαξης και εν
μέρει παραλλαγής αυτού του λόγου μέσω ενός
αντικομμουνισμού που δικαιώθηκε με τη νίκη
στον εμφύλιο και τη συντριπτική ισχύ και πολιτική
ηγεμονία δεξιών και ακροδεξιών κομματικών σχη-
ματισμών.
Η δεύτερη όψη της πρακτικής αμφισβήτησης
της δημοκρατίας συμπίπτει με αυτό που χαρα-
κτηρίζει τις πιο πρόσφατες εξελίξεις εντός της
κρίσης και υπό συνθήκες παγκοσμιοποίησης, την
αποσταθεροποίηση των δημοκρατικών θε-σμών
μέσω της αδρανοποίησής τους. Η γενικευ-μένη
στην Ελλάδα διαπίστωση για την αναποτε-
λεσματικότητα του πολιτικού συστήματος, την
αποσύνθεση του συστήματος εκπροσώπησης και
πρωτίστως την αναξιοπιστία των αστικών πολιτι-
κών κομμάτων συνιστούν μία μείζονα πολιτική
και κοινωνική κρίση που είναι κρίση της δημο-
κρατίας. Ως τέτοια τρέφει τις δυνάμεις που αμφι-
σβητούν τη δημοκρατία και τρέφεται από αυτές.
Για πολλές από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες η ελλη-
νική πολιτική κρίση μπορεί να είναι το είδωλο
συρρίκνωσης της δικής τους δημοκρατίας στον
καθρέφτη ενός ζοφερού κοντινού μέλλοντος.
Ας δούμε επιγραμματικά το πλαίσιο εντός του
οποίου μορφοποιείται αυτή η κρίση ως αποστα-
θεροποίηση της δημοκρατίας. Η νεωτερικότητα
χαρακτηρίζεται από μία εγγενώς αντιφατική
μεταχείριση της δημοκρατίας, η οποία, ως καθε-
στώς, συνεχώς υπολείπεται των αστικών διακηρύ-
ξεων και ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Ο καπιτα-
λισμός προϋποθέτει τη δημοκρατία, δεν αντέχει
όμως την πλήρη πραγμάτωσή της γιατί η ουσία
της, η λαϊκή κυριαρχία και η συνεπαγόμενη
ουσιαστική ισότητα, αίρει δυνάμει την πλήρη
ελευθερία και το καθεστώς υποκειμένου του κε-
φαλαίου.
Η αντίφαση που συνιστά η αναγκαία και κατ’
αναγκαίο τρόπο μόνιμα συγκρουσιακή συνύπαρξη
καπιταλισμού και δημοκρατίας επανεμφανίζεται
διαλεκτικά στην αντιφατική προς τον αστικό
κόσμο επιβίωση μιας ειδικής δέσμης πρακτικών
λόγων. Πρόκειται για τους πρακτικούς λόγους που
εγκαθιστούν, νομιμοποιούν και αναπαράγουν
διακρίσεις ασύμβατες με τις αρχές της τυπικής
ισότητας, της ισονομίας, της προσωπικής ελευ-
θερίας και της ελευθερίας στη διαμόρφωση του
εαυτού, στην επικοινωνία, τη συναλλαγή και τη
διακίνηση εμπορευμάτων, αλλά και ιδεών. Οι
πρακτικοί αυτοί λόγοι μας είναι ίσως υπερβολικά
οικείοι. Πρόκειται για όλους εκείνους τους –με
την έννοια της Arendt τετριμμένους– «ισμούς»
που ενώ στρέφονται εναντίον της θεμελίωσης της
αστικής κοινωνίας κατά το ιδρυτικό, ήτοι δια-
φωτιστικό, πρότυπό της, χαρακτηρίζουν σταθερά
την πολιτική και την καθημερινότητά της: ρατσι-